Pytanie z dnia 20 października 2020
Dzień dobry. Chciałbym zapytać czy można zgodnie z prawem tworzyć kreskówki/bajki o charakterze satyrycznym/parodii np. na platformie youtube w których bohaterami będą osoby publiczne, celebryci, politycy itd (bez ich zgody). Czy to narusza ich dobra osobiste? Czy są podstawy do pozwu w takich sytuacjach?
Małgorzata Gradek Lewandowska Radca prawny (Od 2001)
Lewandowski Gradek Lewandowska sp partnerska radców prawnych
Mokotowska 41 lok. 2B, 00-551 Warszawa
Dzień dobry, Wizerunek także osób znanych jest chroniony i co do zasady korzystanie z niego wymaga zgody, chyba że mają miejsce 3 wyjątki opisane w art. 81 ust. 2 pr autorskiego (więcej na https://lgl-iplaw.pl/2020/05/gdy-covid-19-ustapi-i-znowu-otworza-sie-kluby-wrocimy-na-zajecia-na-uczelniach-wyjedziemy-na-wakacje-czy-wiesz-jak-prawo-reguluje-mozliwosc-korzystania-z-wizerunku/). Jeden z wyjątków obejmuje korzystanie z wizerunku osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych. Zgodnie z art. 29[1] pr autorskiego „Wolno korzystać z utworów na potrzeby parodii, pastiszu lub karykatury, w zakresie uzasadnionym prawami tych gatunków twórczości”. Ten przepis wymienia przypadki tzw. dozwolonego użytku i obejmuje także korzystanie z wizerunków osób. (i) Parodia - to zgodnie z Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny PWN pod (red. J. Krzyżanowski, Cz. Hernas), t. 2, Warszawa 1985, s. 148 - komiczne naśladowanie stylu i poetyki innego, zazwyczaj powszechnie znanego utworu, autora, gatunku, prądu, szkoły lub epoki; jest świadomą stylizacją pełniącą funkcję satyryczną (obliczoną na zwalczanie czy ośmieszanie "przeciwnika") bądź humorystyczną [żartobliwe wyolbrzymianie cech pierwowzoru, nierzadko w celu wyrażenia pośredniego uznania dla pierwowzoru. Pojęcie parodii nie zostało zdefiniowane w prawie polskim ani europejskim. Doczekało się jednak szczegółowego rozwinięcia w wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 3 września 2014 r. w sprawie C 201/13 Decmyn. Trybunał wskazał tam, że istotnymi cechami charakterystycznymi parodii jest: a) to, że nawiązuje ona do istniejącego utworu, jednocześnie wykazując w porównaniu z nim uchwytne różnice, b) po drugie to, że stanowi ona wypowiedź humorystyczną lub żartobliwą. Są to jedyne kryteria, które powinny być przy tym brane pod uwagę. Natomiast do zakwalifikowania danej wypowiedzi jako parodii nie ma znaczenia czy: a) parodia wykazuje lub nie wykazuje wykazywać własnego oryginalnego charakteru, rozumianego inaczej aniżeli wykazywanie uchwytnych różnic w porównaniu z parodiowanym oryginalnym utworem, b) czy istnieje prawdopodobieństwo, że rozsądnie rzecz biorąc, mogła by zostać przypisana osobie innej niż autor oryginalnego utworu, c) czy jej żartobliwy charakter odnosi się do samego utworu oryginalnego stanowiąc jego krytykę, czy innej rzeczy bądź osoby, a także d) czy w parodii wskazano źródło parodiowanego utworu. (ii) Pastisz - podobnie wg Literatura (...), s. 149 - to utwór będący świadomym naśladowaniem stylu określonego twórcy bądź gatunku, prądu, epoki. Zbliżony do parodii, różni się jednak m.in. tym, że nie wyjaskrawia, nie zagęszcza i nie karykaturuje cech naśladowanego pierwowzoru, jest za to jakby hipotezą rzekomego utworu stworzonego w konwencji charakterystycznej dla danego twórcy, gatunku, prądu, czy epoki (iii) Karykatura. To z kolei forma przejaskrawionego sposobu przedstawiania postaci, wydarzeń, polegająca na ośmieszającym wyolbrzymianiu charakterystycznych cech; przejawia się w zniekształcaniu, wykrzywianiu właściwego, naturalnego charakteru czegoś lub kogoś, wręcz deformacji Odpowiadając zatem na pytanie: korzystanie z wizerunków tych osób będzie możliwe jeśli Pana działania zmieszczą się w podanym wyżej zakresie którejś z form dozwolonego użytku. Chyba najbliższa Pańskim planom jest karykatura. Jeśli wg osoby, której wizerunek Pan przedstawił doszło do przekroczenia granic dowolnego użytku i wyjątków przewidzianych art. 29[1] oraz art. 81 ust. 2 pr autorskiego to powództwo może być oparte na tych przepisach, art. 78 pr autorskiego oraz art. 23 i 24 kodeksu cywilnego. Wówczas powód może żądać "aby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności aby złożyła publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści i formie. Jeżeli naruszenie było zawinione, sąd może przyznać twórcy odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub - na żądanie twórcy - zobowiązać sprawcę, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny" pozdrawiam r pr Malgorzata Gradek Lewandowska
Podziękowałeś prawnikowi
Chcę dodać odpowiedź
Jeśli jesteś prawnikiem
zaloguj się by odpowiedzieć temu
klientowi
Jeśli Ty zadałeś to pytanie, możesz kontynuować kontakt z tym prawnikiem
poprzez e-mail, który od nas otrzymałeś.