Jeśli z dobrodziejstwem inwentarza to odpowiada Pan do wartości czynnej spadku. Czy spłacił Pan zobowiązania do wartości odziedziczonego majątku, czy jakiś majątek był w ogóle dziedziczony, czy był sporządzony spis inwentarza?

Szanowny Panie, przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza oznacza ograniczenie odpowiedzialności za długi spadkowe. Spadkobierca odpowiada za długi spadkodawcy do wysokości wartości stanu czynnego spadku. Reguła ta jednak zostaje wyłączona, jeżeli spadkobierca podstępnie zataił część majątku spadkowego lub zgłosił nieistniejące długi. Jej działanie zostaje zaś ograniczone w wypadku, kiedy spadkobierca spłaca niektóre długi spadkowe, wiedząc o istnieniu innych długów spadkowych. Wartość stanu czynnego spadku to wartość wszystkich aktywów, które dodatnio wpływają na wartość spadku, np. wierzytelności, środki pieniężne zgromadzone na lokatach, kontach bankowych, akcje, i inne. W orzeczeniu sądowym o stwierdzeniu nabyciu spadku powinno znajdować się zastrzeżenie sądu, że dłużnicy mogą się powoływać w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie ich odpowiedzialności za długi spadkowe do wartości czynnego spadku. Do zakresu zadań sądu, który stwierdza o nabyciu spadku nie należy badanie, czy istnieje majątek pozwalający na zaspokojenie przypadającej na rzecz wierzyciela należności. Sąd nie wskazuje również wartości, do której ograniczona jest odpowiedzialność dłużnika. Podstawą ustalenia do jakiej kwoty komornik sądowy może egzekwować długi spadkowe od spadkobiercy jest spis inwentarza, sporządzany przez sąd na wniosek lub z urzędu. Jeżeli nie został sporządzony spis inwentarza, to należałoby wystąpić z wnioskiem do sądu o sporządzenie spisu inwentarza. Co do zasady egzekucja może być prowadzona z każdego składnika majątku dłużnika, wszelkimi sposobami przewidzianymi w Kodeksie postępowania cywilnego, w tym z rachunku bankowego, wynagrodzenia za pracę, z ruchomości, z wierzytelności, z nieruchomości. Brak jest jednak precyzyjnych przepisów, które wskazywałyby na wzajemną relację pomiędzy postępowaniem w przedmiocie sporządzenia spisu inwentarza a postępowaniem egzekucyjnym. Zgodnie z art. 837 Kodeksu postępowania cywilnego dłużnik może powoływać się na ograniczenie odpowiedzialności tylko wówczas, gdy ograniczenie to zostało zastrzeżone w tytule wykonawczym. Z kolei art. 319 Kodeksu postępowania cywilnego mówi o zastrzeżeniu prawa do powołania się na takie ograniczenie, nie zaś o zastrzeżeniu ograniczenia jako takiego. Oznacza to, iż to od dłużnika zależy, czy w ogóle powoła się w toku egzekucji na takie ograniczenie, czy też z tego prawa nie skorzysta. Dopóki dłużnik ze swego prawa nie skorzysta, dopuszczalne jest, bez względu na istniejące w treści tytułu zastrzeżenie, prowadzenie egzekucji z całego majątku dłużnika co do całości długu określonego tytułem egzekucyjnym. Gdy dłużnik, który odpowiada w związku z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza powoła się na ograniczenie egzekucji, a w ogóle nie zostało wszczęte postępowanie w przedmiocie spisu inwentarza, nie wiadomo, do jakiej kwoty ograniczona jest jego odpowiedzialność. Należałoby przyjąć, iż dopóki dłużnik nie udowodni tej wartości, powołanie się na ograniczenie egzekucji byłoby bezskuteczne, a zatem komornik może prowadzić nieograniczoną egzekucję. W celu ograniczenia egzekucji spadkobierca jako dłużnik powinien dysponować spisem inwentarza, wykazując wartość spadku i dopiero wówczas będzie możliwe skuteczne powołanie się na ograniczoną odpowiedzialność za długi spadkowe. Nawet jeśli wartość spadku jest niewielka, to sporządzenie spisu leży w interesie dłużnika, który powołuje się na swoją ograniczoną odpowiedzialność. Jeżeli nie był sporządzony spis inwentarza, proszę niezwłocznie złożyć do sądu wniosek o sporządzenie spisu inwentarza. Z wnioskiem o sporządzenie spisu inwentarza można się też zwrócić bezpośrednio do komornika. W tym wypadku komornik przystąpi niezwłocznie do spisu, zawiadamiając o tym sąd spadku, który wyda postanowienie o sporządzeniu spisu. Jeżeli natomiast mimo powoływania się przez Pana w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności za długi spadkowe i przedłożenie komornikowi odpisu protokołu spisu inwentarza, zostały wyegzekwowane kwoty przewyższające wartość czynną majątku spadkowego, można rozważyć roszczenie o zwrot nienależnie spełnionego świadczenia. Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany. Ewentualne spełnienie świadczenia w toku egzekucji przez osobę, która w chwili przymusowej egzekucji nie była zobowiązana względem wierzyciela egzekwującego, należy traktować jako świadczenie nienależne.