Alimenty – dochodzenie, zabezpieczenie i ich egzekucja

Obowiązek alimentacyjny

Zobowiązanie alimentacyjne ma charakter mieszany, niemajątkowo-majątkowy. Jednak z reguły obowiązek alimentacyjny polega na dostarczeniu uprawnionemu (np. dziecku, byłemu małżonkowi) środków majątkowych. Po pierwsze chodzi o ochronę sfery ekonomicznej uprawnionego poprzez zapewnienie mu środków utrzymania, a po drugie o ochronę samej osoby i interesów ściśle osobistych uprawnionego (np. w formie sprawowania opieki).

Obowiązek alimentacyjny wynika z różnych powiązań rodzinnych. Dotyczy krewnych w linii prostej, rodzeństwa, powinowatych, przysposabiających. Cechą zobowiązania alimentacyjnego jest wzajemność. Znaczenie ma, czy osoby uprawnione do alimentów, mogą utrzymywać się własnymi siłami.

Przykład: Początkowo rodzic jest zobowiązany do alimentowania dziecka. Jednak kiedy dziecko osiągnie samodzielność, a rodzic popadnie w niedostatek, wówczas dziecko staje się zobowiązane, a rodzic uprawniony.

Treść obowiązku alimentacyjnego

Alimenty mają na celu dostarczenie uprawnionemu środków utrzymania (środków na bieżące potrzeby, tj. wyżywienie, odzież, obuwie, koszty utrzymania mieszkania, wypoczynku, koszty leczenia, opieki), a w miarę potrzeby również środków wychowawczych, służących rozwojowi fizycznemu i umysłowemu. Środki utrzymania i wychowania służą zaspokojeniu usprawiedliwionych potrzeb osoby uprawnionej.

Alimenty za okres przeszły

Jeżeli chcesz domagać się alimentów za okres przeszły (maksymalnie do trzech lat wstecz), sprzed daty wniesienia powództwa, musisz wykazać, że Twoje, czy Twojego dziecka usprawiedliwione potrzeby pozostały niezaspokojone, ewentualnie, że powstały zadłużenia lub zostały zaciągnięte zobowiązania na pokrycie usprawiedliwianych potrzeb (np. zaciągnąłeś pożyczkę, by pokryć koszty leczenia dziecka).

Dochodzenie alimentów w sądzie

Co do zasady alimentów należy dochodzić w procesie. Zatem pismo wszczynające postępowanie będzie określone na przykład jako „pozew o podwyższenie alimentów” . Zasadą jest, że roszczenia alimentacyjne są dochodzone samodzielnie. Jednak mogą być dochodzone również z innymi żądaniami, np. rozwodu, separacji, unieważniania małżeństwa, rozwiązania przysposobienia. Sprawy o alimenty, o ich podwyższenie, obniżenie i uznanie, że obowiązek alimentacyjny ustał, toczą się przed sądem rejonowym, w wydziale rodzinnym i nieletnich.

Żądanie alimentów formułujemy w sposób:

„Wnoszę o zasądzenie od Jana Kowalskiego alimentów na rzecz małoletniego Adama Kowalskiego w wysokości po 700 zł (siedemset złotych) miesięcznie, płatnych z góry do 10 każdego miesiąca do rąk przedstawiciela ustawowego małoletniego – Joanny Kowalskiej, z ustawowymi odsetkami od każdego uchybionego terminu płatności do dnia zapłaty.”.

Zwolnienie od kosztów sądowych

Strona dochodząca roszczeń alimentacyjnych oraz strona pozwana w sprawie o obniżenie alimentów, jak i w sprawie o ustalenie ustania obowiązku alimentacyjnego jest zwolniona od kosztów sądowych, a zwolnienie to rozciąga się także na postępowanie egzekucyjne.

Zabezpieczenie alimentów w trakcie postępowania sądowego

Składając pozew do sądu, dotyczący alimentów, trzeba liczyć się z czasochłonnym procesem. By otrzymywać świadczenie alimentacyjne w trakcie trwania postępowania sądowego, trzeba złożyć wniosek o udzielenie zabezpieczenia roszczenia. Jednym z przejawów uprzywilejowania w dochodzeniu roszczeń alimentacyjnych jest złagodzenie przesłanek udzielenia zabezpieczenia. W sprawach o alimenty podstawą zabezpieczenia jest jedynie uprawdopodobnienie istnienia roszczenia. Nie potrzeba wykazywać interesu prawnego

Postanowienie o zabezpieczeniu roszczenia w sprawie o alimenty z klauzulą wykonalności jest tytułem egzekucyjnym. Zatem z postanowieniem takim (+ klauzulą) można udać się do komornika w celu wyegzekwowania świadczeń od osoby zobowiązanej do ich płacenia.

Alimenty przed narodzinami dziecka

Jeżeli ojcostwo mężczyzny nie będącego mężem matki zostało uwiarygodnione, matka może żądać, ażeby mężczyzna ten jeszcze przed urodzeniem się dziecka wyłożył odpowiednią sumę pieniężną na koszty utrzymania matki przez trzy miesiące w okresie porodu oraz na koszty utrzymania dziecka przez pierwsze trzy miesiące po urodzeniu. Termin i sposób zapłaty tej sumy określa sąd.

Egzekucja świadczeń alimentacyjnych

Do wszczęcia egzekucji lub wykonania zabezpieczenia roszczenia dochodzi na podstawie wniosku wierzyciela lub innego uprawnionego podmiotu (np. pełnomocnika wierzyciela). Jeżeli wierzycielem jest małoletni, wniosek egzekucyjny musi złożyć jego imieniem przedstawiciel ustawowy.

Wniosek musi spełniać wymagania formalne – należy w nim określić świadczenie, które ma być wyegzekwowane, wysokość zaległych należności według stanu na koniec miesiąca poprzedzającego wystąpienie z wnioskiem oraz oznaczyć wysokość podlegających egzekucji bieżących świadczeń. Do wniosku koniecznie należy dołączyć tytuł wykonawczy (np. prawomocny wyrok sądu opatrzony klauzulą wykonalności). Najlepiej też podać numer rachunku bankowego dłużnika, chociaż nie jest to obowiązkowe. Przyjmuje się , że wniosek dotyczy wszystkich sposobów egzekucji, z wyjątkiem egzekucji z nieruchomości.  Dla wszczęcia egzekucji z nieruchomości konieczny jest  wyraźny wniosek wierzyciela. Organem egzekwującym alimenty jest przede wszystkim komornik.  Sąd jest organem wykonującym pewne czynności w egzekucji z nieruchomości.

Ciekawostki

• Świadczenie alimentacyjne może być spełnione przez osobę trzecią (np. matkę zobowiązanego) Wierzyciel alimentacyjny (np. matka dziecka uprawnionego do alimentów) nie może odmówić przyjęcia wymagalnego świadczenia spełnionego przez osobę trzecią.
• Z uwagi  na swój osobisty charakter roszczenie alimentacyjne nie wchodzi w skład spadku.
• Mimo osobistego charakteru obowiązku alimentacyjnego, można spotkać się z poręczeniem długu alimentacyjnego.
• Świadczenia alimentacyjne nie mogą być umorzone prze potrącenie (potrącenie zachodzi wtedy, , gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami. wówczas każda z nich może potrącić swoja wierzytelności z wierzytelności drugiego).

Zabezpieczenie wykonywania alimentów (np. gdy jeden z rodziców wyjeżdża za granice)

Istnieją trzy sposoby zabezpieczenia wykonywania alimentów:

• złożenie sumy pieniężnej na książeczce oszczędnościowej (na rachunek bankowy),
• zabezpieczenie na nieruchomości/ruchomości albo na wierzytelnościach i prawach dłużnika,
• umowa poręczenia

Masz pytanie? Umów się na wizytę lub zasięgnij porady online.

adw. Dominika Bołądź