Co oznacza zakaz zajmowania stanowisk w spółce?

W przypadku zakazu piastowania funkcji w organach spółki przede wszystkim należy rozróżnić dwie odrębne sytuacje. Pierwszą z nich jest zakaz pełnienia określonych funkcji w spółkach kapitałowych z mocy prawa, w przypadku skazania danej osoby za określone w przepisach KSH przestępstwa. Drugim jest orzeczenie zakazu zajmowania określonych stanowisk, w przypadku prawomocnego skazania za przestępstwo.

Pierwszy z zakazów wynika z art. 18 § 2 ksh i ma zastosowanie w przypadku gdy członek zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej albo likwidator spółki został skazany prawomocnym wyrokiem za przestępstwa określone w przepisach rozdziałów: XXXIII–XXXVII Kodeksu karnego oraz w art. 587, art. 590 i w art. 591 ksh. Zakaz ten ustaje z upływem piątego roku od dnia uprawomocnienia się wyroku skazującego, jednakże nie może zakończyć się wcześniej niż z upływem trzech lat od dnia zakończenia okresu odbywania kary. Jeżeli zatem dana osoba zostałaby skazana na karę pozbawienia wolności w wysokości trzech lat, to przedmiotowy zakaz ustałby dopiero po kolejnych trzech latach od jej odbycia, a nie po pięciu latach od uprawomocnienia się wyroku.

Zwolnienie z zakazu

Istnieje wszakże możliwość wcześniejszego zwolnienia skazanego z przedmiotowego zakazu. W tym celu skazany, w terminie trzech miesięcy od dnia uprawomocnienia się wyroku, powinien złożyć wniosek do sądu, który wydał wyrok, o zwolnienie go z zakazu pełnienia funkcji w spółce handlowej lub o skrócenie czasu obowiązywania zakazu. Sąd rozstrzyga o wniosku wydając postanowienie, w którym zwalnia daną osobę z zakazu w całości albo skraca jego okres. Przypadek ten nie dotyczy wszakże wypadków, w których wnioskodawca został skazany za przestępstwo popełnione z winy umyślnej.

Skutek zakazu

Osoby, wobec których obowiązuje przedmiotowy zakaz, nie mogą zostać skutecznie powołane na jedno ze wskazanych powyżej stanowisk. W przypadku natomiast podjęcia uchwały o wyborze, sąd odmówi wpisania takiej osoby do rejestru przedsiębiorców KRS. Jeżeli zaś zakaz takowy rozpocząłby obowiązywać w czasie trwania kadencji, to powoduje on wygaśnięcie mandatu skazanego oraz czyni koniecznym jego wykreślenie z rejestru. Osoba taka może ponownie zostać powołana na ww. stanowisko po ustaniu zakazu bądź po zwolnieniu jej z niego przez sąd.

Zakaz jako środek karny

Druga z instytucji dotyczy natomiast przypadków, w których sąd orzekający w postępowaniu karnym uznaje winę sprawcy przestępstwa, przy którego popełnieniu nadużył stanowiska w spółce albo swoim zachowaniem okazał, że dalsze jego zajmowanie zagraża istotnym dobrom chronionym prawem. Taki zakaz orzeka się na okres od jednego do dziesięciu lat w wyroku skazującym. Co ważne, okres ten nie biegnie w czasie odbywania kary pozbawienia wolności, chociażby orzeczonej za inne przestępstwo. Brak jest jednocześnie możliwości skrócenia lub zwolnienia przez sąd z zakazu orzeczonego jako środek karny.

Michał Koralewski