Czarne chmury nad WIBOREM?

Ostatnio w sferze publicznej pojawiają się w odniesieniu do wskaźnika WIBOR zarzuty, że ten nie odpowiada rzeczywistym źródłom i kosztom pozyskania kapitału na finansowanie kredytów. Zarzuca się też, że w umowach kredytu nie wskazuje się na katalog konkretnych okoliczności, które będą wpływać na zmianę wskaźnika WIBOR w toku wykonywania umowy. W arto zatem wskazać "jak powstaje WIBOR".

Administratorem wskaźnika referencyjnego WIBOR począwszy od 30 czerwca 2017 r. jest GPW Benchmark S.A.

Głównym zadaniem owego administratora jest zebranie danych od uczestników banków, które biorą udział w tzw. fixingu. Uczestnikami fixingu WIBOR jest obecnie dziesięć banków, w większości są to banki komercyjne , które w udzielały i udzielają kredytów hipotecznych o zmiennej stopie oprocentowania, z wykorzystaniem tego wskaźnika.

W czasie takeij sesji fixingowej banki zgłaszają stopy procentowe dla pożyczek międzybankowych, tzn. podają na jakich warunkach są w stanie same dokonywać transakcji z innymi bankami.

Administrator po zebraniu danych odrzuca wartości skrajne (najwyższe i najniższe), zaś końcowa wartość wskaźnika WIBOR to średnia arytmetyczna z pozostałych wyników (nie uwzględniająca wartości skrajnych).

Zgodnie z art. 1 ust. 2 pkt 9 ustawy z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym (Dz. U. z 2022 poz. 660 ze zm.) Komisja Nadzoru Finansowego („KNF”) pełni funkcję organu właściwego do prowadzenia nadzoru w zakresie przewidzianym przepisami rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 2016/1011 z dnia 8 czerwca 2016 r. w sprawie indeksów stosowanych jako wskaźniki referencyjne w instrumentach finansowych i umowach finansowych lub do pomiaru wyników funduszy inwestycyjnych i zmieniającego dyrektywy 2008/48/WE i 2014/17/UE oraz rozporządzenie (UE) nr 596/2014 (Dz. Urz. UE L 171 z 29.06.2016, str. 1, z późn. zm.) (dalej: „Rozporządzenie BMR").

Na podstawie art. 34 Rozporządzenia BMR w dniu 16 grudnia 2020 r. KNF wydała decyzję w sprawie udzielenia GPW Benchmark SA z siedzibą w Warszawie zezwolenia na prowadzenie działalności jako administrator wskaźników referencyjnych stóp procentowych, w tym kluczowych wskaźników referencyjnych (sygn. DAS-DASZ2.4000.2.2019). Tak więc datę 16 grudnia 2020 r. należy przyjąć jako datę początkową objęcia pełnym nadzorem ze strony KNF procesu opracowywania wskaźnika referencyjnego WIBOR.

Kwestia nadzoru KNF nad administratorem wskaźnika WIBOR ostatnio budzi jednak liczne wątpliwości (wyrazem czego są m. in. kolejne interpelacje poselskie  - w tym np. niedawna interpelacja z dnia 05.04.2023 r., nr 40427, w treści której czytamy co następuje:

“Szanowny Panie Premierze,

jakość wskaźnika referencyjnego stopy procentowej WIBOR jest od dłuższego czasu przedmiotem bardzo intensywnej dyskusji publicznej prowadzonej w Polsce. Temat ten jest podejmowany przez instytucje finansowe, stabilnościowe, nadzorcze, ale przede wszystkim przez klientów banków i reprezentujące konsumentów kancelarie prawne. Publicznie stawiane są pytania o wiarygodność, rzetelność, transparentność powszechnie stosowanego w Polsce wskaźnika WIBOR.

Dyskusja na temat WIBOR w szczególny sposób została zintensyfikowana po wypowiedzi Pana Premiera w kwietniu 2022 r. podczas Europejskiego Kongresu Gospodarczego w Katowicach. Wówczas publicznie zakwestionował Pan jakość WIBOR, określając ten wskaźnik jako „niesprawiedliwy“ i „nietransparentny“, a w konsekwencji zapowiedział Pan pilną likwidację WIBOR do końca 2022 r.

26 stycznia 2023 r. prezes Najwyższej Izby Kontroli na posiedzeniu sejmowej Komisji do Spraw Kontroli Państwowej poinformował parlamentarzystów, że NIK podjął próbę przeprowadzenia kontroli w spółce będącej administratorem wskaźnika WIBOR, tj. w GPW Benchmark SA. Niestety kontrolerzy instytucji państwowej nie zostali wpuszczeni do siedziby administratora. Zgodnie z informacją przekazaną przez Izbę, sprawa została skierowana do prokuratury, a NIK rozpoczął kontrolę w Urzędzie Komisji Nadzoru Finansowego. Niestety i w tym wypadku kontrola została wstrzymana. Z informacji medialnych wynika, że kontrola ta „wzbudziła niepokój w kręgach rządowych“.

Należy podkreślić, że WIBOR jest tzw. kluczowym wskaźnikiem referencyjnym stopy procentowej w Polsce. W związku z tym, jak na każdy kluczowy wskaźnik referencyjny, nałożone są szczególnie wysokie wymogi jakościowe i nadzorcze. Jest on stosowany w ponad 2 mln umów kredytu hipotecznego, jak również w ponad milionie innych umów kredytowych. Co więcej wskaźnik ten stosowany jest w innych instrumentach finansowych, w tym w obligacjach Skarbu Państwa. Szacowana kwota instrumentów i umów finansowych, do których zastosowany został WIBOR, to około 10 bln zł.

Kwestie dotyczące rzetelności opracowywania i stosowania WIBOR były przedmiotem wielokrotnie składanych przeze mnie w minionych latach interpelacji. W odpowiedzi z dnia 15 czerwca 2021 r. (pismo FN10.054.4.2021) na moją interpelację nr 24 213 (z dnia 26 maja 2021 r.) wiceminister finansów pan Piotr Patkowski cytując wyjaśnienia UKNF stwierdził, że: „Biorąc zatem pod uwagę kwestię reprezentatywności wskaźnika wyjaśnić należy, że zgodnie z art. 20 ust. 3 in fine Rozporządzenia BMR w przypadku kluczowych wskaźników referencyjnych właściwy krajowy organ nadzoru nad rynkiem administratorów wskaźników referencyjnych (KNF) zobowiązany jest dokonywać przeglądu oceny kluczowości danego wskaźnika referencyjnego co najmniej co dwa lata. Taki przegląd zostanie dokonany w terminie 2 lat od daty wydania decyzji administracyjnej, o której mowa poniżej“.

Decyzję, o której mowa powyżej, Komisja Nadzoru Finansowego wydała 17 grudnia 2020 r. Dwa lata minęły zatem w grudniu 2022 r.

Z powyższego wynikać może, że niektóre banki, jako uczestnicy sesji fixingowych GPW Benchamrk S.A., mają w gruncie rzeczy prawo do wpływania na kształtowanie się stawki WIBOR  także do jednostronnego wpływania na wysokość oprocentowania kredytów udzielanych konsumentom .

Może to być zatem jeden z argumentów na rzecz tego, by poddać swoją umowe kredytową badaniu przez prawnika, celem zorientowania się co do możliwości skutecznego "pozbycia się z niej WIBORU" i uzyskania realnych korzyści, przede wszystkim obniżenia comiesięcznych rat.

Zachęcam do kontaktu w tej sprawie w tym także do korzystania z usługi : Sprawa dotycząca wadliwości umowy kredytowej w związku z WIBOR – cena – Maciej Podgórski – specprawnik.pl