Czy gospodarstwo rolne nabyte przez darowiznę podlega podziałowi przy rozwodzie?

Do podziału majątku wspólnego małżonków może dojść w procesie rozwodowym lub po jego przeprowadzeniu. Zgodnie z art. 58 ust. 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego na wniosek jednego z małżonków sąd może w wyroku orzekającym rozwód dokonać podziału majątku wspólnego, jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu. To właśnie z uwagi na tę „nadmierną zwłokę” sądy rzadko decydują się na orzekanie o podziale majątku już w wyroku rozwodowym. Niejednokrotnie sprawy o podział majątku wspólnego wymagają przeprowadzenia opinii biegłych z zakresu szacowania majątku, co bywa czasochłonne.

Po trudnym dla obu stron rozwodzie, przychodzi zatem nie mniej uciążliwy moment podziału majątku wspólnego. Często zdarza się, że byli małżonkowie mają wątpliwości, co stanowi ich majątek wspólny a co osobisty. Stąd pytanie, czy gospodarstwo rolne nabyte przez darowiznę podlega podziałowi? A może stanowi majątek osobisty jednego z małżonków a drugi zostaje z „niczym”?

Rozróżnić należy dwie sytuacje. Pierwsza, gdy darowizna miała miejsce przed ślubem, druga gdy darowizna nastąpiła w trakcie trwania małżeństwa.

Gospodarstwo rolne nabyte przez darowiznę przed zawarciem małżeństwa.

Zgodnie z art. 33 pkt 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego do majątku osobistego każdego z małżonków należą m.in. przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej tj. przed zawarciem małżeństwa. Gospodarstwo rolne nabyte przez darowiznę przed ślubem nie bezie podlegało podziałowi po ustaniu małżeństwa i należało będzie wyłącznie do obdarowanego.

Należy jednak pamiętać, że małżonkowi, któremu nie przysługuje prawo do gospodarstwa, służy roszczenie o rozliczenie nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty małżonka.

Warto mieć również na uwadze, że przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności mogą wejść do majątku wspólnego na podstawie intercyzy rozszerzającej wspólność, która może zostać zawarta przed zawarciem małżeństwa lub w jego trakcie. Wówczas, gospodarstwo rolne stanowić będzie majątek wspólny podlegający podziałowi po rozwodzie.

Gospodarstwo rolne nabyte przez darowiznę w trakcie małżeństwa.

Zgodnie z treścią przepisu art. 33 ust. 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, do majątku osobistego każdego z małżonków należą przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił. Oznacza to, że darowizna czyniona w trakcie trwania wspólności ustawowej, stanowi wyłączną własność obdarowanego, chyba że darczyńca zastrzeże, że przedmiot darowizny wejdzie do majątku wspólnego, a stroną umowy będzie jeden z małżonków. Możliwa jest również umowa zawarta z obojgiem małżonków, zgodnie z którą przedmiot darowizny wejdzie w skład majątku wspólnego.

Co do zasady, to od darczyńcy zależy, czy gospodarstwo rolne będzie stanowiło wyłączną własność jednego z małżonków czy wejdzie do wspólności majątkowej małżeńskiej.

Darowizna a przekazanie gospodarstwa rolnego.

Często zdarza się, że rozwiedziony małżonek, który faktycznie nie zajmuje się rolnictwem, jest nieświadomy tego, że przysługuje mu prawo współwłasności gospodarstwa rolnego, jakie otrzymał jego współmałżonek podczas trwania małżeństwa.

Niejednokrotnie klienci opisują swoje wątpliwości wskazując, że  „mój mąż otrzymał od swojego ojca gospodarstwo rolne za co teść otrzymał emeryturę. W tym czasie byłam już zamężna. Nigdy nie miałam z mężem intercyzy. Mąż twierdzi, że gospodarstwo stanowi wyłącznie jego majątek osobisty.”

Od darowizny gospodarstwa rolnego odróżnić należy sytuację, gdy współmałżonek otrzymał od rodziców gospodarstwo rolne na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Zgodnie bowiem ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, powtarzanym na gruncie kolejnych ustaw dotyczących ubezpieczeń społecznych rolników i przekazania gospodarstwa rolnego następcy,  gospodarstwo rolne  przekazane  następcy pozostającemu w ustroju wspólności majątkowej wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków.  Bez znaczenia pozostaje okoliczność, czy w czynności nabycia (sporządzenia umowy nabycia) uczestniczył jeden z małżonków, czy oboje. Warto zatem pamiętać, że gospodarstwo rolne przekazane jednemu małżonkowi podlega podziałowi między małżonkami po rozwodzie. Stanowi bowiem ich majątek wspólny.

Przed przystąpieniem do podziału majątku wspólnego należy szczegółowo przeanalizować okoliczności nabycia gospodarstwa rolnego. Najlepiej jednak powierzyć tę analizę profesjonaliście, który pozwoli oszczędzić sporo czasu i nerwów.