Czy można odwołać się od mandatu sanepidu?

Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 19 marca 2021 roku w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem na terenie kraju stanu epidemii wprowadzono zakaz wykonywania działalności gospodarczej polegającej na przygotowywaniu i podawaniu posiłków i napojów gościom siedzącym przy stołach lub gościom dokonującym własnego wyboru potraw z wystawionego menu, spożywanych na miejscu (ujętej w Polskiej Klasyfikacji Działalności w podklasie 56.10.A) oraz związanej z konsumpcją i podawaniem napojów (ujętej w Polskiej Klasyfikacji Działalności w podklasie 56.30.Z) z wyłączeniem realizacji usług polegających na przygotowywaniu i podawaniu żywności na wynos lub jej przygotowywaniu i dostarczaniu oraz działalności restauracyjnej lub barowej prowadzonej w środkach transportu, wykonywanej przez oddzielne jednostki . Zakazem świadczenia usług objęto m.in. także właścicieli zakładów fryzjerskich oraz kosmetycznych. Trwające jednakże od marca 2020 roku liczne ograniczenia w wykonywaniu działalności postawiły wielu przedsiębiorców przed bardzo trudną decyzją, mianowicie czy pomimo rządowych obostrzeń wznowić prowadzenie biznesów na zasadach sprzed pandemii, czy zamknąć lokale ze względu na problemy finansowe i brak jasnych deklaracji, co do określenia końcowego terminu zaprzestania ingerencji władz w prawa przedsiębiorców. Kolejnym problem dręczących przedsiębiorców są doniesienia medialne o prowadzonych przez funkcjonariuszy policji oraz pracowników sanepidu kontrolach, co do przestrzegania zakazu wynikającego z rozporządzenia z dnia 19 marca. Problem jest na tyle istotny, że w przypadku stwierdzenia złamania rządowych zakazów kary pieniężne mogą wynosić nawet 30 tysięcy złotych. Spora liczba przedsiębiorców ukaranych mandatami odmówiła jednak ich przyjęcia a sprawy zostały skierowana pod osąd Wojewódzkich Sądów Administracyjnych, które masowo zaczęły uchylać nałożone kary finansowe sanepidu. Jednym z przykładów orzeczeń zakończonych pozytywnym wynikiem dla przedsiębiorcy z branży gastronomicznej jest wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 11 grudnia 2020 roku, w sprawie o sygn. akt II SA/Sz 765/20 (dot. otwarcia baru mimo zakazu). W przywołanym orzeczeniu WSA przeprowadził gruntowną analizę prawną rozporządzenia Rady Ministrów pod kątem legalności nałożonych kar finansowych i wprowadzenia samego zakazu. Jednym z głównych wniosków sądu jest stwierdzenie że „p rzy ograniczaniu konstytucyjnych praw i wolności na podstawie art. 31 ust. 3 Konstytucji RP kompletność i szczegółowość regulacji ustawowej musi być znacznie zwiększona. Dlatego należy podkreślić, że przepisy stanowione na poziomie rozporządzenia, oprócz tego, że nie mogą regulować podstawowych konstytucyjnych wolności i praw, muszą także spełniać warunki określone w art. 92 ust. 1 Konstytucji RP . Rozporządzenie musi w związku z tym zostać wydane przez organ wskazany w Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Z powyższymi regułami zerwano jednak wprowadzając przepisy związane z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem epidemii wywołanej wirusem SARS -CoV-2. Całość ograniczeń wolności i praw została przeniesiona z ustawy do rozporządzenia. Byłoby to dopuszczalne w przypadku ogłoszenia stanu klęski żywiołowej. Art. 21 i art. 22 ustawy o stanie klęski żywiołowej określa bowiem niezbędne ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela w przypadku wystąpienia stanu klęski żywiołowej. Z kolei art. 5 ust. 2 ustawy o stanie klęski żywiołowej pozwala Radzie Ministrów określić w rozporządzeniu, w zakresie dopuszczonym art. 21 i art. 22, rodzaje niezbędnych ograniczeń praw i wolności. Zamiast tego prawodawca wydał akty prawne rangi rozporządzenia, czyli akty rangi niższej niż ustawa, po to aby ograniczać w czasie epidemii podstawowe wolności i prawa człowieka. ”

Jak słusznie zauważył Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie, Rada Ministrów zrezygnowała z formalnego i przewidzianego w art. 232 Konstytucji RP wprowadzenia stanu klęski żywiołowej. Uznała, że przyznane jej zwykłe środki konstytucyjne w rozumieniu art. 228 ust. 1 Konstytucji RP są wystarczające, aby opanować istniejący stan epidemii. Dlatego do uregulowań prawnych dotyczących ograniczeń praw i wolności człowieka i obywatela mają zastosowanie wszystkie konstytucyjne i legislacyjne zasady, obowiązujące poza regulacjami właściwymi dla stanów nadzwyczajnych z Rozdziału XI Konstytucji RP. W związku z tym w celu wprowadzenia ograniczeń wolności i praw człowieka nie można powoływać się na nadzwyczajne okoliczności, uzasadniające szczególne rozwiązania prawne oraz okolicznościami tymi nie można usprawiedliwiać daleko idących ograniczeń swobód obywatelskich wprowadzanych w formie rozporządzeń. Wprawdzie wydane orzeczenie dotyczy oceny rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 31 marca 2020 roku, jednakże zostało one wydane z naruszeniem tych samych zasad co aktualne rozporządzenie z dnia 19 marca, zatem wyprowadzone wniosku są jak najbardziej aktualne. Reasumując w konsekwencji, podejmowana w tym zakresie samoistna działalność prawotwórcza doprowadziła do objęcia regulacjami rozporządzenia materii ustawowej i naruszenia szeregu podstawowych wolności i praw jednostki, w tym wolności działalności gospodarczej z art. 22 Konstytucji RP, zgodnie z którym, ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny. Tym samym istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że sądy utrzymają dotychczasową linię orzeczniczą i będą wydawać kolejne korzystne dla przedsiębiorców wyroki na skutek wniesionych przez nich skarg.

Co należy więc zrobić w sytuacji, gdy w lokalu pojawi się funkcjonariusz policji lub pracownik sanepidu? Przede wszystkim pamiętać należy, że aby móc wnieść odwołanie od nałożonej kary nie można przyjąć mandatu.

Adwokat Natalia Hebel

tel. 505535470