Czym są geograficzne oznaczenia pochodzenia, czyli dlaczego nie każdy rogal może być Rogalem Świętomarcińskim

Istniejący w Unii Europejskiej system ochrony oznaczeń geograficznych dzieli się na

• • oznaczenia geograficzne produktów rolnych i środków spożywczych oraz
  • oznaczenia geograficzne napojów spirytusowych.

Ta pierwsza kategoria - oznaczenia geograficzne produktów rolnych i środków spożywczych  - dzieli się [1] na trzy kategorie nazw objętych ochroną. Producent decyduje (na podstawie właściwości danego produktu) czy będzie ubiegał się o ochronę C hronione j Nazwy Pochodzenia , Chronionego Oznaczenia Geograficznego czy Gwarantowaną Tradycyjną Specjalności.

Chroniona Nazwa Pochodzenia (ang. Protected Designation of Origin – PDO)

to nazwa którą określa się produkt pochodzący z określonego miejsca, regionu lub, w wyjątkowych przypadkach, kraju,

– którego jakość lub cechy charakterystyczne są w istotnej lub wyłącznej mierze zasługą szczególnego środowiska geograficznego, na które składają się czynniki naturalne i ludzkie; oraz

– którego wszystkie etapy produkcji odbywają się na określonym obszarze geograficznym.

Chronione Oznaczenie Geograficzne (ang. Protected Geographical Indications – PGI)

oznacza nazwę regionu, określonego miejsca lub w wyjątkowych przypadkach kraju, która służy do oznaczenia produktu rolnego lub środka spożywczego:

– pochodzącego z określonego miejsca, regionu lub kraju;

– którego określona jakość, renoma lub inna cecha charakterystyczna w głównej mierze wynika z tego pochodzenia geograficznego; oraz

– którego przynajmniej jeden etap produkcji odbywa się na tym określonym obszarze geograficznym.

Gwarantowana Tradycyjna Specjalność (ang. Traditional Specialty Guaranteed - TSG)

to określenie produktu, który

– otrzymano z zastosowaniem sposobu produkcji, przetwarzania lub składu odpowiadającego tradycyjnej praktyce (co najmniej 30 lat) w odniesieniu do tego produktu lub środka spożywczego; lub

– został wytworzony z surowców lub składników, które są tradycyjnie stosowane.

Aby nazwa mogła zostać zarejestrowana, jako Gwarantowana Tradycyjna Specjalność musi ona:

– być tradycyjnie stosowana w odniesieniu do określonego produktu; lub

– oznaczać tradycyjny lub specyficzny charakter danego produktu.

Procedura rejestracyjna dzieli się na dwa etapy: etap pierwszy prowadzony jest w kraju członkowskim, drugi natomiast na poziomie Komisji Europejskiej. Postępowanie rejestracyjne wszczynane jest na wniosek składany w Polsce do Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, przy czym do złożenia wniosku uprawniona jest wyłącznie „grupa”, czyli organizacja producentów lub przetwórców tego samego produktu rolnego lub środka spożywczego. Pojedyncze osoby fizyczne lub prawne mogą złożyć wniosek wyjątkowo, pod warunkiem że są jedynymi producentami czy przetwórcami na danym terenie.

Wniosek o rejestrację jest sprawdzany pod kątem zasadności jego wniesienia oraz spełnienia wymogów formalnych (musi być kompletny i zawierać niezbędne dokumenty), a nastepnie przekazywany jest do Komisji Europejskiej w Brukseli, ktora w ciągu sześciu miesięcy, od momentu otrzymania wniosku, sprawadza czy wniosek jest uzasadniony i czy spełnia wymogi określone w przepisach a nastepnie wydaje decyzję o publikacji skróconego wniosku w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. W terminie sześciu miesięcy od daty publikacji mogą być składane sprzeciwy co do rejestracji. W przypadku braku sprzeciwu decyzja o rejestracji, nazwa zostaje wpisana do Rejestru Chronionych Nazw Pochodzenia, Chronionych Oznaczeń Geograficznych lub Gwarantowanych Tradycyjnych Specjalności prowadzonego przez Komisję Europejską.

W ten sposob w Polsce uzyskano ochronę m.in. sławnych oscypków, jabłek grójeckich, truskawek kaszubskich czy czosnku galicyjskiego:

Ochrona obejmuje nie tylko same oznaczenia (np. jabłgo grójeckie), lecz również produkty nimi opatrywane. Produkty te muszą jednak być zgodne ze specyfikacją, gdyż w innym wypadku nie będzie możliwe używanie dla nich zarejestrowanych oznaczeń.

A rogal? Czy każdy sprzedawany „rogal na św. Marcina” rzeczywiście jest „rogalem świętomarcińskim”?

Rogal świętomarciński to rogal z nadzieniem z białego maku, tradycyjnie przygotowywany w Poznaniu z okazji dnia Świętego Marcina przypadającego 11 listopada. Aby cukiernia mogła posługiwać się tą nazwą, musi uzyskać certyfikat Kapituły Poznańskiego Tradycyjnego Rogala Świętomarcińskiego, która powstała z inicjatywy Cechu Cukierników i Piekarzy w Poznaniu, Izby Rzemieślniczej i Urzędu Miasta Poznania, a przygotowywane przez nią słodkości muszą być wypiekane według ściśle opracowanej receptury.

Nazwa „rogal świętomarciński została wpisana do rejestru chronionych nazw pochodzenia i chronionych oznaczeń geograficznych w Unii Europejskiej – tekst Rozporządzenia można przeczytać tutaj. Zgodnie z tym rozporządzeniem „Rogal świętomarciński” ma kształt półksiężyca, jest posmarowany pomadą i posypany rozdrobnionymi orzechami. Na przekroju jest owalny. Masa rogala wynosi od 150 g do 250 g. Powierzchnia skórki ma barwę od ciemnozłocistej do jasnobrązowej. Ciasto ma barwę kremową, a masa (nadzienie) jest beżowa – od jasno- do ciemnobeżowej. Wypieczone ciasto jest elastyczne w dotyku, listkujące, na przekroju porowate z widocznymi warstwami. Bliżej środka zwoje ciasta przełożone są masą makową. W środku rogal wypełniony jest masą makową wilgotną w dotyku. Smak i zapach charakterystyczne dla wyrobu pochodzą od zawartych w nim surowców – ciasta drożdżowego i masy makowej – słodki i zarazem lekko migdałowy. Rozporządzenie określa także konkretne składniki, z jakich rogal powinien być wypieczony.

Jeżeli więc masz ochotę spróbować prawdziwego tradycyjnego rogala zwróć uwagę nie tylko na jego nazwę ale także na to, czy cukiernia, z której pochodzi posiada odpowiedni certyfikat.

Więcej można przeczytać na tutaj . Zapraszam.

r pr Małgorzata Gradek Lewandowska

[1] Zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE)  nr 1151/2012