Darowizna – skutki podatkowe otrzymania prezentu znacznej wartości od osoby bliskiej. O czym należy pamiętać?

Tytułem wstępu

Wyobraźmy sobie sytuację, w której jedna osoba zechce podarować coś drugiej osobie nie oczekując niczego w zamian. Jest to klasyczny przypadek darowizny. Większość z Państwa intuicyjnie wie, że ma do czynienia z darowizną. Mniej oczywistym przypadkiem darowizny jest prezent (ślubny, urodzinowy, imieninowy, komunijny itp.). Tak Drodzy Państwo – prezent to nic innego jak darowizna . Kto z Państwa otrzymując prezent myśli o zadeklarowaniu go urzędowi skarbowemu? Prawdopodobnie pierwsze myśli nie dotyczą kwestii podatkowych, a koncentrują się przede wszystkim na ocenie prezentu mniej więcej w następujący sposób: „No i gdzie ja to teraz postawię. Wiem. Za pół roku powiem, że dziecko zrzuciło z komody”.

Zagadnienie opodatkowania prezentów, ze względu na stale rosnącą ich wartość, staje się coraz częściej przedmiotem zainteresowania urzędów skarbowych. Przyjrzyjmy się temu zagadnieniu trochę bliżej.

Skutki podatkowe otrzymania prezentu

W przypadku klasycznej darowizny mamy sprawę prostą. Jest ona opodatkowana podatkiem od spadków i darowizn. Tak samo prezent – również i jego otrzymanie opodatkowane jest tym podatkiem. Kto płaci podatek? Osoba obdarowana. Kiedy powstaje obowiązek zapłaty? Najczęściej w dniu otrzymania prezentu, chyba że dzień ten poprzedza wizyta u notariusza celem złożenia oświadczenia o dokonaniu darowizny. Od czego płaci się podatek? Mówiąc w pewnym uproszczeniu, od ceny prezentu w sklepie , gdy prezentem jest rzecz, a gdy gotówka – od otrzymanej kwoty. Czy trzeba informować urząd skarbowy o otrzymaniu prezentu? Tak, urząd skarbowy potrzebuje informacji dla celów wydania decyzji ustalającej podatek. Zeznanie składa w terminie jednego miesiąca od dnia otrzymania prezentu. Zeznanie składa osoba, która prezent otrzymała (formularz SD-3). W jakim terminie należy zapłacić podatek? Właściwy organ podatkowy w oparciu o dane z zeznania wyda decyzję o ustaleniu podatku. Podatek z niej wynikający należy wpłacić w terminie 14 dni od dnia jej otrzymania.

Czy podatek płaci się od prezentu o wartości 100 zł?

Odpowiedź brzmi – to zależy. Od czego zależy? Od tego, czy w okresie ostatnich pięciu lat poprzedzających rok otrzymania prezentu , otrzymaliśmy od tej samej osoby inne prezenty, darowizny lub rzeczy i prawa „nieodpłatnie” przekraczające kwotę wolną od podatku. Jeżeli tak, darowizna 100 zł będzie opodatkowana. Wynika to ze specyfiki liczenia kwoty wolnej od podatku na gruncie podatku od spadków i darowizn i opodatkowania tym podatkiem nadwyżki ponad kwotę wolną.

Czym jest kwota wolna od podatku?

W dużym uproszczeniu, kwota wolna od podatku jest to ustawowo wskazana suma, do której prezenty i inne darowizny nie podlegają podatkowi od spadków i darowizn . Wysokość kwoty wolnej uzależniona jest od tego, do której grupy podatkowej zaliczana jest osoba otrzymująca prezent (gdy rodzice dają prezent dziecku grupę podatkową wyznacza status dziecka – zstępny, czyli I grupa podatkowa). Ustawa wyróżnia trzy grupy podatkowe . Jeżeli osobą otrzymującą prezent jest osoba z I grupy podatkowej, kwota wolna wynosi 9.637 zł. Do tej kwoty otrzymane prezenty nie będą podlegały opodatkowaniu.

W przypadku II grupy podatkowej kwota wolna jest już niższa i wynosi 7.276 zł a przypadku III grupy podatkowej – 4.902 zł.

Dla celów ustalenia, czy darowizna wyczerpała kwotę wolną od podatku, zlicza się wszystkie darowizny dokonane w ostatnich pięciu latach poprzedzających rok dokonania darowizny.

Jaka jest wysokość podatku?

Wysokość podatku ustala się w zależności od grupy podatkowej, do której zaliczono osobę otrzymującą prezent. Przy zaliczaniu do grupy podatkowej rozstrzygające znaczenie ma stosunek osobisty osoby, która otrzymała prezent, do osoby, która prezent dała (wspomniane wcześniej dziecko – zstępny). Do I grupy zalicza się małżonka, zstępnych (dzieci, wnuki itd.), wstępnych (rodzice, dziadkowie itd.), pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów.

W przypadku I grupy najniższa stawka podatku przy otrzymaniu prezentu do kwoty 10.278 zł (ponad kwotę wolną od podatku) wynosi 3%.

Przy zaliczeniu otrzymującego prezent do II grupy podatkowej najniższa stawka wynosi 7% podatku, a w przypadku zaliczenia do III grupy podatkowej najniższa stawka wynosi 12% podatku.

Właściwe odczytanie skutków podatkowych prezentu ma szczególne znaczenie przy prezentach dokonywanych przez rodziców chrzestnych , którzy nie są spokrewnieni z osobami otrzymującymi prezent. W tej sytuacji zastosowanie maja zasady opodatkowania właściwe dla III grupy podatkowej (najniższa kwota wolna oraz najwyższa stawka podatku).

Oczywiście ustawa o podatku od spadków i darowizna zawiera również ulgi, zwolnienia i wyłącznie, które jednak wykraczają poza ramy niniejszej publikacji, mającej na celu przybliżenie ogólnych zasad opodatkowania.

O czym należy a o czym warto pamiętać?

Termin na złożenie zeznania podatkowego. O tym trzeba pamiętać. Jego niezłożenie lub nieterminowe złożenie może stanowić przestępstwo lub wykroczenie skarbowe. Po otrzymaniu decyzji pamiętać trzeba o zapłacie podatku.

Warto natomiast pamiętać o całkowitym zwolnieniu z opodatkowania darowizny pomiędzy osobami najbliższymi . Zwolnienie dotyczy węższej grupy osób niż wskazani w I grupie podatkowej. Z całkowitego zwolnienia może skorzystać małżonek, zstępny (dziecko, wnuk itd.), wstępny (rodzice, dziadkowie itd.), pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha.

Dla skorzystania z prawa do zwolnienia całkowitego niezbędnym jest aby, po pierwsze, zgłosić otrzymanie prezentu w terminie sześciu miesięcy od dnia jego otrzymania (formularz SD-Z2), a po drugie, gdy prezentem są środki pieniężne, udokumentować ich przekazanie dowodem przekazania na rachunek w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.

Planując wręczenie prezentu warto się zastanowić, czy nie przekroczy on kwoty wolnej od podatku. Gdy jest takie ryzyko, a planują Państwo przekazać znaczną kwotę w gotówce, celem umożliwienia skorzystania ze zwolnienia całkowitego należałoby ją przekazać na rachunek. Przekazanie znacznej kwoty przy użyciu klasycznej „koperty” uniemożliwi skorzystanie z całkowitego zwolnienia takiego prezentu z podatku od spadków i darowizn, co może pomniejszyć radość z otrzymanego prezentu, a co gorsza – z dużym prawdopodobieństwem stanowić będzie źródło nieprzychylnych komentarzy cioci, z którą aktualnie nie żyjemy najlepiej.

Życzę Państwu przemyślanych prezentów!