Dziedziczenie ustawowe – podstawowe zasady

Dziedziczenie ustawowe – podstawowe zasady

Dziedziczenie ustawowe to najczęstszy porządek dziedziczenia w naszym kraju. Wiele osób nie reguluje za życia swoich spraw spadkowych i wtedy w grę wchodzi dziedziczenie na podstawie ustawy. Co to dokładnie oznacza?

Dziedziczenie ustawowe to temat, który bardzo często pojawia się w pytaniach prawnych. Dzisiejszym postem rozpoczynamy na blogu nowy cykl, pt. ,,Prawo spadkowe – co muszę wiedzieć, żeby nie miało przede mną tajemnic?”. Cykl powstał, ponieważ prawo spadkowe dla dużej grupy osób ma nadal wiele tajemnic. Dlatego właśnie przez najbliższe tygodnie w artykułach na blogu skupię się właśnie na tych zagadnieniach.

Pierwszy artykuł z cyklu dotyczy dziedziczenia ustawowego . Czyli najczęstszego porządku dziedziczenia, z jakim mamy do czynienia w Polsce. Moi klienci często zwracają się o pomoc, ponieważ mają wątpliwości co do swojej sytuacji prawnej.

Na czym polega dziedziczenie ustawowe?

Dziedziczenie ustawowe to porządek dziedziczenia określony przez przepisy kodeksu cywilnego . Te przepisy określają, kto i w jakich częściach dziedziczy po spadkodawcy. Stosujemy je wtedy, kiedy spadkodawca nie pozostawił po sobie ważnego testamentu . Dlaczego podkreśliłam, że testament musi być ważny? Ponieważ może dojść do takiej sytuacji, kiedy spadkodawca pozostawił testament, ale z powodu pewnych okoliczności, jest on nieważny. Kiedy tak się dzieje? O tym przeczytasz w artykule za tydzień.

Skąd wiemy, kto będzie dziedziczył w przypadku dziedziczenia ustawowego?

Kolejność dziedziczenia ustawowego opisana jest w kodeksie cywilnym, te regulacje zaczynają się od art. 931.

Grupy spadkobierców ustawowych

Wyróżniamy 5 grup spadkobierców ustawowych . Bardziej szczegółowe informacje o nich znajdziesz poniżej.

Dziedziczenie ustawowe – 1 grupa spadkobierców ustawowych

To dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek .

Warto pamiętać, że jeśli małżonkowie są formalnie w separacji, to małżonka traktuje się, jakby nie dożył otwarcia spadku. Jeśli chodzi o dzieci, to dziedziczą również dzieci adoptowane. Oraz dziecko poczęte, ale jeszcze nienarodzone , pod warunkiem, że dziecko urodzi się żywe. Jeśli któreś z dzieci spadkodawcy nie żyje, to jego udział przypada w równych częściach jego dzieciom.

Każde z dzieci i małżonek dziedziczą w równych częściach . Jednakże od tej zasady istnieje wyjątek – małżonek nie może otrzymać mniej niż 1/4 całości spadku . Przykładowo:

Spadkodawca pozostawił po sobie dwójkę dzieci oraz żonę, a także rodziców. Nie pozostawił testamentu. W takiej sytuacji dziedziczą osoby z 1 grupy, czyli dzieci i  żona. Żona otrzyma 1/3 spadku po mężu, dzieci natomiast – każde po 1/3. Jednakże, gdyby spadkodawca miał więcej niż 3 dzieci, to ułamki nie byłyby wszystkie takie same. Przy 4 dzieci – to żona otrzymałaby 1/4 spadku, zaś każde z dzieci 3/16.

Często pada również pytanie, co w sytuacji, gdy jeden z małżonków umrze podczas trwania sprawy o rozwód lub separację? W takiej sytuacji sprawa sądowa zostaje umorzona, a małżonek spadkodawcy bierze udział w dziedziczeniu ustawowym (tak jakby nie było żadnej sprawy o rozwód, czy separację). Również od tej zasady mamy wyjątek . Jeżeli zmarły wystąpił z żądaniem orzeczenia rozwodu z wyłącznej winy drugiego małżonka, a którykolwiek z pozostałych spadkobierców wniesie o wydanie orzeczenia w tym zakresie i sąd uzna, że żądanie było uzasadnione, małżonek traci prawo do dziedziczenia.

Małżonek dziedziczący z ustawy ma również specjalne uprawnienia przyznane mu w przepisach ustawy. Jeśli dziedziczy w zbiegu z innymi spadkobiercami, wyjąwszy zstępnych spadkodawcy, którzy mieszkali z nim razem w chwili jego śmierci, to może żądać ze spadku ponad swój udział spadkowy przedmiotów urządzenia domowego, z których za życia spadkodawcy korzystał wspólnie z nim lub wyłącznie sam. To uprawnienie nie przysługuje małżonkowi, jeżeli wspólne pożycie małżonków ustało za życia spadkodawcy.

Dziedziczenie ustawowe – 2 grupa spadkobierców ustawowych

To małżonek spadkodawcy oraz jego rodzice , a także w dalszej kolejności rodzeństwo .

Ten poziom dziedziczenia otwiera się, w sytuacji gdy spadkodawca nie miał zstępnych (dzieci, wnuków). W przypadku dziedziczenia osób z 2 grupy rodzice otrzymują po 1/4 , a małżonek 1/2 spadku (małżonek dziedziczący razem z rodzicami i rodzeństwem zawsze otrzymuje 1/2 spadku, a pozostała część jest dzielona na pozostałych spadkobierców).

Jeżeli spadkodawca w chwili śmierci nie był w związku małżeńskim, to całość spadku przypada jego rodzicom . Co jeśli w chwili śmierci spadkodawca nie miał jednego z rodziców ? Wtedy udział tego rodzica przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych. Jeżeli ktoś z rodzeństwa nie dożył otwarcia spadku , to jego część przypada jego zstępnym. Przykładowo:

Spadkodawczyni pozostawiał męża, matkę oraz troje rodzeństwa. W tej sytuacji mąż otrzyma 1/2 spadku, matka 1/4, a pozostała 1/4 spadku zostanie podzielona pomiędzy troje rodzeństwa (czyli każdy dostanie po 1/12). Jeżeli jedno z rodzeństwa nie dożyłoby otwarcia spadku, jego 1/12 dzielona jest pomiędzy jego zstępnych. Jeżeli jednak spadkodawczyni pozostawiłaby po sobie oboje rodziców oraz trójkę rodzeństwa, to do dziedziczenia doszliby tylko rodzice i każde z nich otrzymałoby po 1/2 spadku.

Dziedziczenie ustawowe – 3 grupa spadkobierców ustawowych

To dziadkowie spadkodawcy. Dziadkowie dziedziczą, gdy spadkodawca nie pozostawił po sobie dzieci, małżonka, rodziców, rodzeństwa, ani dzieci rodzeństwa. Dziadkowie dziedziczą w częściach równych , a jeżeli któryś z nich nie dożył otwarcia spadku, jego część dziedziczą jego zstępni. Przykładowo:

Spadkodawca nie miał dzieci, małżonka, ani rodzeństwa, ale pozostawił dziadka i babcię oraz dzieci drugiej babci. W takiej sytuacji dziedziczenie ustawowe wygląda następująco: żyjący dziadek otrzyma 1/3 spadku, żyjąca babcia 1/3, a dzieci drugiej babci 1/3 do podziału między siebie.

Dziedziczenie ustawowe – 4 grupa spadkobierców ustawowych

W 4 grupie znajdują się pasierbowie spadkodawcy.

Dziedziczą oni, gdy spadkodawca nie pozostawił żadnych krewnych , którzy byli wymienieni w powyższych grupach. W takiej sytuacji spadek może przypaść dzieciom małżonka zmarłego. Ale takie dziedziczenie jest obwarowane jednym warunkiem . Pasierb/pasierbica odziedziczy spadek tylko wtedy, jeżeli w chwili otwarcia spadku jego rodzice już nie żyli. Co więcej, jeśli pasierb/pasierbica nie dożyli otwarcia spadku, to do dziedziczenia dochodzi kolejna grupa, a nie jego zstępni.

Dziedziczenie ustawowe – 5 grupa spadkobierców ustawowych

To gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy .

Z taką sytuacją mamy do czynienia, jeżeli spadkodawca nie zostawił krewnych, ani pasierbów mogących dziedziczyć. Jeżeli nie wiadomo, gdzie mieszkał spadkodawca, to majątek dziedziczy Skarb Państwa .

Co z tym dziedziczeniem?

Jeśli masz wątpliwości co do swojej sytuacji prawnej związanej z dziedziczeniem ustawowym, to zapraszam do kontaktu z Kancelarią . A już za tydzień na blogu pojawi się kolejny artykuł z najnowszego cyklu – tym razem o dziedziczeniu testamentowym.