Jak sfinansować zakup akcji przez spółkę?

Na pełną procedurę umożliwiającą finansowanie przez spółkę akcyjną nabycia jej jednostek uczestnictwa składają się następujące etapy:

1. utworzenie kapitału rezerwowego przeznaczonego na ten cel,
2. ustalenie rynkowych warunków transakcji.
3. sporządzenie przez zarząd spółki pisemnego sprawozdania zawierającego określone w kodeksie elementy,
4. podjęcie uchwały przez walne zgromadzenie,
5. zawarcie umowy o finansowanie nabycia,
6. zawarcie umów bądź podjęcie innych czynności mających na celu zabezpieczenie spółki na warunkach rynkowych.

Ad. 1. Kapitał rezerwowy

Pierwszym warunkiem umożliwiającym późniejsze finansowanie omawianych transakcji jest utworzenie przez spółkę akcyjną kapitału rezerwowego. Ustawodawca zastrzegł przy tym, że środki gromadzone na tym kapitale mogą pochodzić wyłącznie z kwot, które mogą być przeznaczone do podziału między akcjonariuszy. Środki te zatem w danym roku nie mogą przekraczać zysku za ostatni rok obrotowy, powiększonego o niepodzielone zyski z lat ubiegłych oraz o kwoty przeniesione z utworzonych z zysku kapitałów zapasowego i rezerwowych, które mogą być przeznaczone na wypłatę dywidendy. Kwotę tę należy dodatkowo pomniejszyć o niepokryte straty, akcje własne oraz o kwoty, które zgodnie z ustawą lub statutem powinny być przeznaczone z zysku za ostatni rok obrotowy na kapitały zapasowy lub rezerwowe (zob. art. 348 §1 w zw. z art. 345 §4 k.s.h.).

Ad. 2. Wartość rynkowa

Warunki rynkowe należy przy tym odnieść do kryteriów stosowanych przez instytucje finansowe udzielające analogicznych instrumentów finansowych ich klientom. Przykładowo, w przypadku kredytów, czy też gwarancji bankowych koniecznym będzie zweryfikowanie na jakich warunkach i w konkretnym przypadku danego nabywcy, bank zawarłby z nim umowę. Cel ten ma ułatwiać obligatoryjne badanie wypłacalności dłużnika, na wzór określenia jego zdolności kredytowej.

Wynik przedmiotowego badania będzie zatem kluczowy dla określenia warunków finansowania. Oznaczać to może także, iż w danym wypadku zbędne będzie żądanie dodatkowego zabezpieczenia, bądź też przyjmie ono łagodną formę. Ustawodawca nie nakazuje bowiem każdorazowo żądania przez spółkę zabezpieczenia transakcji, a tylko wtedy gdy jest to niezbędne do zachowani warunków rynkowych finansowania.

Nie tylko warunki samej umowy o finansowanie mają być rynkowe, także wprost zostało zastrzeżone, że nabycie albo objęcie akcji ma nastąpić za godziwą cenę. 

Ad. 3. Sprawozdanie zarządu

Zarząd zobowiązany jest do sporządzenia na piśmie oraz złożenia w sądzie rejestrowym i ogłoszenia sprawozdania określającego:

• przyczyny lub cel finansowania – np., realizacja programu akcjonariatu pracowniczego,
• interes spółki w finansowaniu – np. zapewnienie objęcia akcji wymaganych do ważności warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego, czy też zysk spółki z tytułu odsetek,
• warunki finansowania, w tym w zakresie zabezpieczenia interesów spółki – należy w szczególności uzasadnić przypadki, gdy spółka zrezygnowała z żądania zabezpieczenia,
• wpływ finansowania na ryzyko w zakresie płynności finansowej i wypłacalności spółki,
• cenę nabycia lub objęcia akcji z uzasadnieniem, że jest ona godziwa.

Brak sprawozdania lub jego niekompletność albo zawarcie w nim nieprawdziwych danych stanowi przesłankę stwierdzenia nieważności uchwały walnego zgromadzenia (art. 345 § 5 i 6 w zw. z art. 425 § 1 k.s.h.).

Ad. 4. Uchwała walnego zgromadzenia

Uchwała podejmowana jest kwalifikowaną większością dwóch trzecich głosów. Jeżeli jednak na zgromadzeniu reprezentowana jest co najmniej połowa kapitału zakładowego wystarczające jest uzyskanie bezwzględnej większości głosów. Niezwykle istotne jest zastrzeżenie, iż uchwała w sprawie finansowania nie może przybrać formy blankietowej, tzn. stanowić generalnego upoważnienia zarządu do finansowania nabycia akcji spółki. W przypadku udzielenia wsparcia kilku nabywcom należy dla każdego odrębnie określić warunki wsparcia, jeżeli ich sytuacja ekonomiczna jest odmienna.

Ad. 5 i 6. Finansowanie

Ostatnim etapem opisywanej procedury jest zawarcie z nabywcą umowy określającej warunki finansowania oraz ewentualnie rodzaje zabezpieczeń ustanawianych przez dłużnika. W przypadku, gdy nabywcą jest członek zarządu należy pamiętać o dyspozycji przepisu art. 379 k.s.h., zgodnie z którym w umowie takiej spółkę reprezentuje rada nadzorcza albo pełnomocnik powołany uchwałą walnego zgromadzenia.

Michał Koralewski