Kodeks rodzinny i opiekuńczy przewiduje określoną kolejność realizowania obowiązku alimentacyjnego. W myśl art. 129 k.r.o. obowiązek alimentacyjny obciąża zstępnych przed wstępnymi, a wstępnych przed rodzeństwem. Jeżeli natomiast jest kilku zstępnych lub wstępnych, obowiązek alimentacyjny obciąża bliższych stopniem przed dalszymi.Krewnych w tym samym stopniu obciąża obowiązek alimentacyjny w częściach odpowiadających ich możliwościom zarobkowym i majątkowym.
Aby wyjaśnić pokrótce tę kwestię, posłużmy się przykładem.

PRZYKŁAD : Uprawnione do alimentów jest małoletnie dziecko. Z oczywistych względów, nie posiada ono jeszcze swoich zstępnych (nie posiada swoich dzieci). Posiada jednak wstępnych, a mianowicie rodziców i dziadków. Zgodnie z przepisem wskazanym powyżej, jeżeli jest kilku wstępnych (tak jak w naszym przykładzie – są to i rodzice, i dziadkowie dziecka), to obowiązek alimentacyjny obciąża bliższych stopniem przed dalszymi. W pierwszej kolejności zatem obowiązek alimentacyjny obciąży rodziców dziecka, jako bliższych stopniem niż dziadkowie.

Jak uzyskać alimenty od dziadków dziecka?

Zgodnie z treścią art. 132 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, obowiązek alimentacyjny zobowiązanego w dalszej kolejności powstaje dopiero wtedy, gdy nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności albo gdy osoba ta nie jest w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi lub gdy uzyskanie od niej na czas potrzebnych uprawnionemu środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami.
Powróćmy do przykładu. Kiedy możliwe będzie uzyskanie alimentów od dziadków dziecka? Wtedy, gdy zaistnienie jedna z poniższych sytuacji:

• Nie będzie osoby zobowiązanej w bliższej kolejności (np. oboje rodzice dziecka nie żyją, a dziecko nie zostało jeszcze przez nikogo przysposobione; również w sytuacji, gdy matka dziecka zmarła a ojcostwo nie zostało ustalone)
• Będzie osoba zobowiązana w bliższej kolejności (np. ojciec dziecka), ale nie będzie ona w stanie uczynić zadość obowiązkowi alimentacyjnemu – a zatem najprościej mówiąc: nie będzie mogła płacić alimentów, z obiektywnych względów (np. jest trwale niezdolna do pracy,…)
• Będzie osoba zobowiązana w bliższej kolejności (np. ojciec dziecka), ale uzyskanie od niej na czas alimentów będzie niemożliwe lub nadmiernie utrudnione – przykładowo w sytuacji, gdy matka będzie samotnie wychowywała dziecko, a zasądzone od ojca alimenty – niepłacone w terminie bądź też niepłacone wcale – będą stanowiły jedyne źródło utrzymania dla dziecka. Uzyskanie alimentów będzie niemożliwe przede wszystkim wtedy, gdy nie jest znany adres czy miejsce pobytu osoby zobowiązanej do alimentów w pierwszej kolejności. Przesłanka „niemożliwości lub nadmiernego utrudnienia” uzyskania na czas alimentów będzie zasadna wtedy, gdy np. zobowiązany do alimentacji będzie przebywał za granicą i nie będzie możliwości prowadzenia skuteczne egzekucji alimentów bądź też będzie skutecznie ukrywał swój majątek, również uniemożliwiając egzekucję.

8 pytań o obowiązek alimentacyjny dziadków dziecka

1. Czy jeżeli tylko jeden z rodziców nie spełnia swojego obowiązku alimentacyjnego, a drugi z rodziców zajmuje się dzieckiem i łoży na jego utrzymanie, to w dalszym ciągu można żądać alimentów od dziadków dziecka?

Tak, istnieje taka możliwość. Należy jednak pamiętać, że obowiązek utrzymania i wychowania dzieci ciąży przede wszystkim na jego rodzicach. Oznacza to, że jeśli jedno z rodziców nie żyje, obowiązek ponoszenia w całości ciężarów związanych z utrzymaniem i wychowaniem dziecka spoczywa w zasadzie na drugim z rodziców. Dopiero gdy zostanie ustalone, że pozostały przy życiu rodzic nie jest w stanie w całości lub części sprostać swoim obowiązkom względem dziecka i z tego powodu dziecko mogłoby znaleźć się w niedostatku – w grę wchodzi obowiązek dalszych krewnych dziecka ” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 1966 roku, sygn. akt: III CR 89/66 , Legalis).

2. Co w przypadku, jeżeli zobowiązany do alimentów (np. ojciec dziecka) płaci te alimenty, ale jedynie częściowo (np. z zasądzonego 1000 zł alimentów płaci co miesiąc jedynie 500 złotych)?

W takiej sytuacji Sąd Najwyższy przyjmuje, że jeżeli zobowiązany w bliższej kolejności (np. ojciec dziecka) może zaspokoić jedynie częściowo usprawiedliwione potrzeby uprawnionego (np. dziecka),  obowiązek alimentacyjny zobowiązanego w dalszej kolejności powstaje tylko co do części niezaspokojonej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 lipca 1971 roku, sygn. akt: III CRN 187/71 , Legalis).

3. Do kiedy można żądać alimentów od dziadków? Czy obowiązek alimentacyjny dziadków jest bezterminowy?

Nie, obowiązek alimentacyjny dziadków dziecka oceniamy z punktu widzenia obowiązku alimentacyjnego bliższych stopniem krewnych dziecka, a zatem jego rodziców. I tak przykładowo, jeżeli zobowiązany do alimentacji jest ojciec dziecka i nie spełnia tego obowiązku, to owszem, roszczenie to możemy skierować do jego rodziców (tj. dziadków dziecka). Przy czym, obowiązek ten będzie obciążał dziadków dziecka tak długo, jak długo nie będzie istniała możliwość zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb dziecka przez ojca dziecka (czyli osobę zobowiązaną w bliższej kolejności). Jeżeli natomiast ojciec dziecka odzyska zdolność do pracy, podejmie zatrudnienie, poprawi się jego kondycja zdrowotna (czy też ulegnie zmianie jakikolwiek stan, z powodu którego ojciec nie mógł wcześniej płacić alimentów), to automatycznie obowiązek alimentacyjny znów obciążał będzie ojca dziecka, a nie dziadków dziecka. Podobnie, jeżeli obowiązek alimentacyjny rodzica dziecka jest ograniczony czasowo (ponieważ przykładowo rodzic przebywa w zakładzie karnym), to dziadkowie dziecka będą zobowiązani do alimentacji tylko na czas trwania danej przeszkody (np. pobytu ojca dziecka w zakładzie karnym).

4. Czy w jednym pozwie można żądać alimentów i od ojca/matki dziecka, i od dziadków dziecka ze strony ojca/matki?

Tak, istnieje taka możliwość. Faktem jest, że nie można sformułować żądania wskazując, że wnosimy o zasądzenie alimentów od dziadków na wypadek, gdyby ojciec/matka dziecka nie mogli wywiązać się z tego obowiązku. Możemy jednak w jednym pozwie żądać części świadczenia alimentacyjnego (np. kwoty 300-400 złotych) od rodzica dziecka (zgodnie z jego możliwościami zarobkowymi, finansowymi) i pozostałej kwoty, która stanowi uzasadnione potrzeby dziecka, od dziadków dziecka.

5. Czy dziadkowie mogą następnie dochodzić tych alimentów, które wpłacili na rzecz dziecka, od zobowiązanego do alimentów w pierwszej kolejności (np. ojca dziecka)?

Tak, istnieje taka możliwość. Jest to tzw. prawo regresu. Zgodnie z art. 140 kro, osoba, która dostarcza drugiemu środków utrzymania lub wychowania nie będąc do tego zobowiązana albo będąc zobowiązana z tego powodu, że uzyskanie na czas świadczeń alimentacyjnych od osoby zobowiązanej w bliższej lub tej samej kolejności byłoby dla uprawnionego niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami, może żądać zwrotu od osoby, która powinna była te świadczenia spełnić. Należy jednak pamiętać, że to roszczenie przedawnia się z upływem lat trzech.

6. Czy dziadkowie z automatu są zobowiązani do płacenia alimentów w takiej wysokości, w jakiej alimenty zostały zasądzone od rodzica?

Nie. Przyjmuje się, że obowiązek alimentacyjny dziadków nie polega na przerzuceniu na nich niespełnionego obowiązku alimentacyjnego ojca dziecka. Dziadkowie mogą być zobowiązani jedynie do takich świadczeń, na jakie pozwalają ich możliwości majątkowe, przy uwzględnieniu również usprawiedliwionych potrzeb dziadków dziecka (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 października 1976 roku, sygn. akt: III CRN 205/76, Legalis).

7. Czy fakt, że dziecko pobiera świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego, uniemożliwia dochodzenie alimentów od dziadków dziecka?

Nie. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego w tej kwestii, okoliczność, iż małoletni powód pobiera świadczenia z funduszu alimentacyjnego wobec niemożliwości wyegzekwowania alimentów zasądzonych od ojca, nie stoi na przeszkodzie do dochodzenia uzupełniających alimentów od dziadków na podstawie art. 132 KRO, jeżeli usprawiedliwione potrzeby małoletniego nie są w całości zaspokojone. Zasądzenie jednak alimentów od dziadków powinno nastąpić w takiej wysokości, aby małoletni nie został pozbawiony świadczeń z funduszu alimentacyjnego (wyrok Sądu Najwyższego z 6 marca 1980 roku, sygn. akt: IV CR 129/80, Legalis).

8. Czy aby uzyskać alimenty od dziadków dziecka trzeba wykazać, że dziecko znajduje się w niedostatku?

Tak, przesłanka ta musi zostać wykazana. Zgodnie z treścią art. 133 §2 k.r.o., poza przypadkiem dochodzenia alimentów od rodziców dziecka, uprawniony do świadczeń alimentacyjnych jest tylko ten, kto znajduje się w niedostatku.

_____

Prawo rodzinne to specjalizacja mojej kancelarii. Więcej o alimentach przeczytasz na moim blogu www.adwokatbajtek.pl/blog. Zachęcam do zapoznania się z artykułami na temat tego jak podwyższyć alimenty i jak uchylić alimenty .