Jak zapobiegać alienacji rodzicielskiej?

Alienacja rodzicielska jest niezwykle doniosła w skutkach dla rozwoju dziecka. Ma negatywny wpływ zarówno na poczucie bezpieczeństwa i własnej wartości, jak również na kształtowanie się postaw społecznych i adaptowanie do ról społecznych. Niezwykle istotne jest, aby nie dopuszczać do długich okresów braku kontaktu rodzica z dzieckiem. Po wyraźnych sygnałach alienacji (pierwszych, powtarzających się incydentach uniemożliwiania kontaktu przez drugiego rodzica) i uporczywej postawie rodzica alienującego, należy wejść na drogę sądową. O ile, w powszechnej świadomości zdaje się istnieć informacja o możliwości wszczęcia odpowiedniego postępowania wykonawczego poprzez nakazanie zapłaty określonej sumy pieniężnej na podstawie przepisów art. 598(15), art.598(16) i art. 598(22) Kodeksu postępowania cywilnego, to mało widoczne są wskazania innych środków prawnych służących zahamowaniu alienacji na podstawie przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Pierwszym z takich środków jest wniosek o ograniczenie władzy rodzicielskiej rodzica, który stosuje alienację, a w skrajnych przypadkach, wniosek o pozbawienie władzy rodzicielskiej. Alienowanie rodzica i uniemożliwianie kontaktów z dzieckiem jest wyrazem nieprawidłowego wykonywania władzy rodzicielskiej, określanego jako nadużywanie tej władzy. Sprawowanie władzy rodzicielskiej musi służyć dobru dziecka, a trudno usprawiedliwić bezpodstawne pozbawianie dziecka kontaktów z rodzicem interesem małoletniego. Nie ulega wątpliwości, że dziecko pozbawione kontaktów z bliskimi osobami cierpi. Wyrządzanie zaś krzywdy dziecku niewątpliwie może stanowić podstawę do ingerencji sądu w zakres władzy rodzicielskiej. Ograniczenie władzy rodzicielskiej rodzica alienującego, powoduje naturalnie powierzenie pełni tej władzy drugiemu z rodziców, a w konsekwencji zmianę miejsce pobytu dziecka. Rodzic dotychczas alienowany staje się rodzicem wiodącym. Warto też rozważyć ograniczenie władzy rodzicielskiej do bardzo wąskiego terytorium tego dominium, np. tylko do prawa do informacji o dziecku. Uzasadnione jest to dotychczasową obstrukcyjną postawą rodzica alienującego i antycypacją, że szersze pole powodowałoby uniemożliwienie w praktyce efektywnego sprawowania tej władzy na przyszłość.

Drugim ze środków, który jest rzadko wskazywany w opracowaniach jako służący zapobieganiu czy też neutralizowaniu skutków alienacji rodzicielskiej, jest wniosek o ustalenie miejsca pobytu w miejscu zamieszkania rodzica, który walczy o kontakt z dzieckiem. O ile, wykonując kontakty z dzieckiem rodzic zawsze będzie nieco w roli petenta w stosunku do rodzica, który sprawuje bieżącą pieczę nad dzieckiem, o tyle zmiana miejsca pobytu powoduje zamianę ról. Nie walczymy wówczas o kontakty, a stajemy się rodzicem wiodącym, którego obowiązkiem jest umożliwienie kontaktów z drugim rodzicem. Oboje rodzice będą wówczas sprawować pełnię władzy rodzicielskiej, ale nastąpi zmiana centrum życiowego dziecka i być może normalizacja wzajemnych stosunków. Oczywiście zmiana miejsca pobytu dziecka musi być realna w wykonaniu. Sprzyja temu zbudowana więź emocjonalna między dzieckiem a rodzicem, a zmiana miejsca zamieszkania nie wiąże się ze stresem u małoletniego.

Warto zatem, w zapobieganiu alienacji stosować odpowiednie środki prawne w zależności od konkretnej sytuacji. Dobrze uzasadniony wniosek z powyżej wskazanych, ma szanse powodzenia.

r.pr. Małgorzata Łukasik