JESTEŚ PRAWOMOCNIE SKAZANY NA KARĘ POZBAWIENIA WOLNOŚCI BEZ WARUNKOWEGO ZAWIESZENIA JEJ WYKONANIA? Z POMOCĄ MOŻE PRZYJŚĆ SDE.

Wydanie przez sąd penitencjarny postanowienia w przedmiocie wyrażenia zgody na odbycie kary pozbawienia wolności w warunkach systemu dozoru elektronicznego dla wielu skazanych stanowi jedyną nadzieję na uniknięcie przykrych dolegliwości związanych z osadzeniem w zakładzie karnym. Przy odbywaniu kary w systemie dozoru elektronicznego skazany ma założoną na stałe na rękę lub nogę elektroniczną opaskę (zwaną także bransoletą lub obrączką), jednakże w dużej mierze może ciszyć się z w miarę „normalnego” życia. Prawda jest taka, że z punktu widzenia skazanego kara pozbawienia wolności wykonywana w warunkach izolacyjnych w zakładzie karnym, a kara wykonywana w warunkach systemu dozoru elektronicznego to w istocie dwie zupełnie różne kary. Pierwsza z nich jest oczywiście nieporównanie bardziej dolegliwa. Jeżeli doszło już do skazania, sąd orzekł karę bezwzględnego więzienia, a wyrok stał się już prawomocny, być może jeszcze nie wszytko stracone. Jeśli skazany spełnia przesłanki do ubiegania się o wykonywanie kary w systemie dozoru elektronicznego (to znaczy nie zaistniały wobec niego żadne ustawowe przesłanki uniemożliwiające wykonywania wyroku w warunkach SDE) zawsze należy rozważyć podjęcie odpowiednich kroków w celu uzyskania zgody sądu penitencjarnego na dozór elektroniczny.

Ewentualność udzielenia zezwolenia na odbywanie prawomocnie orzeczonej kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego stanowi wyjątek od zasady, zgodnie z którą kara powinna być wykonana w takiej postaci, w jakiej została orzeczona. Obowiązywanie powyższej zasady bierze się z założenia, że skoro sąd orzekł karę pozbawienia wolności i nie zawiesił jej wykonania, najpewniej uznał, że tylko ta kara, którą orzekł, a więc wykonywana w warunkach zakładu karnego może spełnić cele kary. Toteż przy udzielaniu zezwolenia na wykonywanie kary w SDE dochodzi do sytuacji, w której mamy do czynienia na etapie postępowania wykonawczego z faktyczną zmianą wyroku wydanego w postępowaniu jurysdykcyjnym. Taki stan rzeczy stanowi pewnego rodzaju zagrożenie dla procesu decyzyjnego sądów wydających orzeczenie na poziomie postępowania jurysdykcyjnego, jednakże stanowi zarazem w tychże przypadkach ostatnią nadzieją dla skazanych przerażonych wizją osadzenia w zakładzie karnym.

Warunki udzielenia zezwolenia na odbycie kary w systemie dozoru elektronicznego zostały określone w art. 43 la kodeksu karnego wykonawczego, a dokładnie zostały sprecyzowane w przepisach § 1, 2, 3 komentowanego artykułu. Ustawodawca określił warunki udzielenia zezwolenia w sposób wyczerpujący, zastrzegając przy tym, że muszą wystąpić w przypadku danej osoby skazanej wszystkie łącznie. Przechodząc do analizy poszczególnych warunków, należy podkreślić, że dotyczą one skazanego na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania, która to kara wpisana jest w treść prawomocnego wyroku na datę złożenia wniosku o SDE.

Wymiar kary:

Treść art. 43la § 1 pkt 1  wskazuje, że przywilej odbywania kary w SDE dotyczy skazanych, którzy mają do odbycia karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą jednego roku. Pamiętać przy tym należy jednak, że kara w tym rozmiarze może być orzeczona wobec skazanych znajdujących się w zupełnie odmiennych sytuacjach.  Mianowicie dotyczyć może skazanych za jedno przestępstwo, za dwa lub więcej przestępstw, za które orzeczono karę łączną na podstawie art. 85 § 1 KK, lub takich, którzy mają do odbycia dwie kary lub więcej kar, których suma nie przekracza jednego roku (jest to tzw. zbieg kar). Stąd w przypadku wielokrotnie skazanych niezwykle ważne jest ustalenie zakresu kar podlegających wykonaniu. W chwili orzekania o dopuszczalności dozoru elektronicznego konieczne jest m.in. ustalenie, które z kar pozbawienia wolności podlegają wykonaniu i w jakim zakresie.

SDE a Multirecydywa:

Wskazanie na przepis art. 64 § 2 KK oznacza, że zezwolenie na odbycie kary w warunkach SDE nie jest możliwe wobec skazanego za przestępstwo popełnione w warunkach recydywy szczególnej wielokrotnej, jak również wobec skazanego za przestępstwa z art. 258 § 1, 2, 3 albo § 4KK, które to przepisy mają odpowiednie zastosowanie do sprawcy określonego w art. 64 § 2 KK.

Wzgląd na osiągnięcie celów kary:

Z treści art. 43la § 1 pkt 2 wywodzi się, że sam fakt udzielenia skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w warunkach SDE stanowi warunek zarówno wystarczający jak i konieczny dla osiągnięcia celów kary, tj. zarówno w zakresie prewencji indywidualnej, jak i w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa (tzw. pozytywna prewencja ogólna, por. T. Bojarski, w: Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2016, s. 207–208).

Warunek posiadania określonego miejsca stałego pobytu:

Posiadania określonego miejsca stałego pobytu przez skazanego jest jednym z warunków udzielenia skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w warunkach SDE.  Warto w tym miejscu przypomnieć, iż miejsce stałego pobytu osoby skazanej wyznacza właściwość miejscową sądu penitencjarnego, który to rozpatruje wniosek a następnie udziela bądź nie zezwolenia na wykonywanie kary w warunkach SDE.

Warunek zgody osób pełnoletnich współzamieszkujących ze skazanym:

Co do zasady niezbędna jest pisemna zgoda osób pełnoletnich wspólnie zamieszkałych ze skazanym na odbycie przez niego kary pozbawienia wolności w warunkach SDE. Jednakże brak zgody tych osób nie stoi  na przeszkodzie udzieleniu skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w  warunkach SDE wówczas, gdy „w sposób oczywisty nie wiąże się z nadmiernymi dla tejże osoby trudnościami”  oraz gdy „narusza jej prywatność jedynie w nieznacznym stopniu”. Należy mieć jednak na względzie, iż wydanie zezwolenia skazanemu na odbywanie kary w warunkach SDE przy jednoczesnym sprzeciwie pełnoletniej osoby współzamieszkującej stanowić będzie sytuację bardzo wyjątkową.

Warunek braku przeszkód w postaci braku środków technicznych lub brak możliwości ich obsługi:

Niestety, jeżeli warunek braku przeszkód technicznych, mający charakter obiektywny i niezależny od woli skazanego, nie zostanie spełniony, to sąd penitencjarny w ogóle nie rozpoznaje sprawy, gdyż zgodnie z art. 43lf § 2KKW sędzia pozostawia wtedy wniosek bez rozpoznania. Tak więc brak warunków technicznych w okręgu właściwego sądu penitencjarnego stanowi przyczynę wyłączającą udzielenie zezwolenia na odbycie kary w warunkach SDE.

Co z osobami, które są już osadzone w zakładzie karnym?

Co do zasady skazany, który rozpoczął odbywanie kary pozbawienia wolności w zakładzie karnym, może uzyskać zezwolenie na jej odbywanie w SDE, jeżeli sąd penitencjarny uzna, że „za udzieleniem zezwolenia przemawiają dotychczasowe postawa i zachowanie skazanego” oraz spełnione są wszelkie uprzednio opisane warunki.  Przy czym nie ma znaczenia to, jaką część kary skazany odbył lub ile kary ma dalej do odbycia.

Treść postanowienia o zezwoleniu na odbywanie kary w SDE.

Sąd okręgowy uwzględnia w postanowieniu rzeczywiste potrzeby oddalania się skazanego z miejsca stałego zamieszkania, w szczególności mając na względzie umożliwienie skazanemu wykonywania pracy bądź praktyk religijnych. Jednakże zastosowanie SDE nie tworzy po stronie skazanego żadnych praw podmiotowych, a jest tylko formą zastępczą dla kary pozbawienia wolności. Stąd Sąd nie musi uwzględniać artykułowanych przez osobę skazaną potrzeb o charakterze kulturalnym czy społecznym  (post. SA w Krakowie z 5.11.2010 r., II Akzw 1081/16, KZS 2010, Nr 12, poz. 51). Skazany chcąc uniknąć kolejnych kłopotów powinien podczas odbywania kary w SDE bardzo skrupulatnie baczyć na nałożone na niego przez sąd penitencjarny obowiązki. Nawet niewielkie naruszenie obowiązków przez skazanego związanych z odbywaniem kary, w szczególności w zakresie narzuconych norm czasowych, uznaje się za ich lekceważenie. Przyjmuje się bowiem, że skoro kara odbywana w SDE jest swego rodzaju dobrodziejstwem, to nie można tolerować nawet krótkotrwałych naruszeń harmonogramu. W związku z powyższym odstępuje się od zasady zaliczenia na poczet kary pozbawienia wolności całego okresu odbywanego w warunkach SDE w przypadku gdy kara w danym dniu nie była, z uwagi na postawę skazanego, wykonywana w sposób określony harmonogramem opracowanym przez sąd penitencjarny.  (post. SA w Krakowie z 13.1.2015 r., II AKzw 1466/14, KZS 2015, Nr 1, poz. 69).

Podsumowanie:

Przy orzeczeniu kary pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonywania, w sytuacji gdy wyrok stał się już prawomocny, a skazany spełnia ustawowe warunki do ubiegania się o odbywanie kary w systemie dozoru elektronicznego zawsze należy rozważyć ewentualność złożenia wniosku o wydanie przez sąd penitencjarny postanowienia o udzieleniu zezwolenia na odbywanie kary w SDE. SDE jest niewątpliwym dobrodziejstwem przewidzianym dla skazanych, którzy dopuścili się do popełnienia przestępstw o lekkim, względnie umiarkowanym ciężarze gatunkowym, z którego to dobrodziejstwa należy korzystać. Należy przyjąć, że odbywanie kary poza zakładem karnym jest rozwiązaniem dobrym zarówno dla skazanego jak i dla społeczeństwa. Skazanemu udaję się w ten sposób uniknąć przykrych przeżyć związanych z izolacją w zakładzie karnym, nie naraża się go na wtórną demoralizację oraz zapobiega marginalizacji społecznej i ekonomicznej. Społeczeństwo zaś nie ponosi przy zastosowaniu tego wariantu ciężaru ekonomicznego wynikającego z obowiązku zapewnienia skazanemu warunków bytowych w zakładzie karnym oraz stałego, fizycznego dozoru.

Adwokat Paweł Szalon

http://przestepstwanarkotykowe.pl/2017/09/08/skazanie-na-kare-pozbawienia-wolnosci-bez-warunkowego-zawieszenia-jej-wykonania-czy-mozna-cos-zrobic-zeby-jednak-nie-pojsc-do-wiezienia-z-pomoca-moze-przyjsc-system-dozoru-elektronicznego-sde/