Kara umowna – czy się należy bez względu na wystąpienie szkody?

KARA UMOWNA A SZKODA

Kara umowna została uregulowana w Kodeksie cywilnym ( dalej: kc ). Zgodnie z art.482kc, można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna) . W razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody ( art.483kc ).

SZKODA MUSI POWSTAĆ

Powyższe przepisy, wykładane literalnie, pozwalają na udzielenie w sposób jednoznaczny odpowiedzi na pytanie postawione w tytule niniejszej opinii. Moim zdaniem, kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej wysokości wyłącznie wówczas, jeżeli poniósł on szkodę i to rzeczywistą, a nie hipotetyczną. Cytowane przepisy, a zwłaszcza ten drugi, wyraźnie stanowią, że wierzyciel musi ponieść szkodę realną, wynikłą z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego. Nie ma przy tym znaczenia wysokość owej szkody; wysokość kary umownej może bowiem ją przewyższać. Szkoda musi jednak powstać – wierzyciel musi ją ponieść, by móc skorzystać z umownego prawa do żądania od dłużnika zastrzeżonej kary umownej .

OBOWIĄZKI DOWODOWE WIERZYCIELA

Powyższe oznacza w efekcie, iż wierzyciel musi też wykazać, że w wyniku niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez dłużnika poniósł realną szkodę. A zatem musi udowodnić, że dłużnik nie wykonał lub wykonał nienależycie – sprzecznie z umową – zobowiązanie niepieniężne, określone w umowie stron, a nadto, że z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania tego zobowiązania poniósł szkodę ( związek przyczynowy między działaniem lub zaniechaniem dłużnika a szkodą ).  Jeżeli tego nie udowodni, albo dłużnik wykaże, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie nastąpiło z powodu okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności, to – moim zdaniem – nie może skorzystać z przysługującego mu prawa do żądania od dłużnika zastrzeżonej kary umownej, a ewentualne powództwo wierzyciela o jej zapłatę powinno być w tej sytuacji oddalone w całości .