KIEDY SĄD OPIEKUŃCZY POZBAWI RODZICA WŁADZY RODZICIELSKIEJ?

W przypadku, gdy władza rodzicielska rodziców nad dziećmi jest wykonywana prawidłowo nie podlega żadnej kontroli ze strony sądu opiekuńczego. Sytuacja zmienia się, gdy rodzice lub jeden z rodziców nie wykonują tej władzy lub wykonują ją wadliwie – sąd opiekuńczy może podjąć stosowne kroki przewidziane w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym.

Zgodnie z treścią art. 111 § 1 k.r.o „ Jeżeli władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody albo jeżeli rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej lub w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka, sąd opiekuńczy pozbawi rodziców władzy rodzicielskiej. Pozbawienie władzy rodzicielskiej może być orzeczone także w stosunku do jednego z rodziców.”

Z powyższego wynika, iż sąd opiekuńczy może pozbawić władzy rodzicielskiej z trzech powodów:
a) w wyniku zaistnienia trwałej przeszkody w jej wykonywaniu;
b) nadużywania tej władzy;
c) rażącego zaniedbywania obowiązków względem dziecka.

Przez trwałą przeszkodę uniemożliwiającą wykonywanie władzy rodzicielskiej należy rozumieć taki układ stosunków, który wyłącza sprawowanie przez rodziców władzy rodzicielskiej na stałe w tym sensie, że albo według rozsądnego przewidywania nie można ustalić czasu istnienia tej przyczyny, albo będzie ona istniała przez długi czas (postanowienie SN z 2 czerwca 2000 r., II CKN 960/2000, Lexis.pl nr 379813).

Można tu wskazać takie sytuacje, jak pobyt rodzica w zakładzie karnym w celu odbycia wieloletniej kary pozbawienia wolności, wyjazd za granicę na stałe przy jednoczesnym całkowitym braku zainteresowania pozostawionym w kraju dzieckiem, choroba nierokująca ustąpienia lub remisji, wyłączająca możliwość wykonywania władzy rodzicielskiej.

Nadużywanie władzy rodzicielskiej polega na wysoce nagannym zachowaniu się rodzica wobec dziecka, np. stosowaniu kar cielesnych, nadmiernym karceniu, zmuszaniu do nieodpowiedniej pracy, nakłanianiu do popełnienia przestępstwa. Za nadużycie władzy rodzicielskiej i rażące zaniedbywanie wynikających z niej obowiązków można uznać celowe izolowanie dziecka od drugiego rodzica i jego psychiczne sobie podporządkowanie (postanowienie SN z 1 października 1998 r., I CKN 834/98, LexisNexis nr 333813, OSNC 1999, nr 4, poz. 72, w: G. Jędrejek, Komentarz do art. 111 k.r.o., SIP 2014).

Rażące zaniedbywanie obowiązków względem dziecka jest jedną z najczęstszych przyczyn pozbawienia władzy rodzicielskiej. Nie każde jednak zaniedbywanie obowiązków względem dziecka będzie przez sąd uznane za rażące. Rażące zaniedbywanie obowiązków to zaniedbywanie poważne lub wprawdzie zaniedbywanie o mniejszej wadze, lecz nacechowane nasileniem złej woli, uporczywością i niepoprawnością (postanowienie SN z 19 czerwca 1997, III CKN 122/97, niepubl.).

Za naruszenie obowiązków wobec dziecka można uznać uchylanie się od świadczeń alimentacyjnych, nadużywanie alkoholu. Rażące zaniedbywanie obowiązków może również polegać na całkowitym zerwaniu więzi z dzieckiem, braku zainteresowania jego losem, wieloletnim nieutrzymywaniu kontaktów z dzieckiem z przyczyn leżących po stronie rodzica.

Warto w tym miejscu zaznaczyć, że pozbawienie władzy rodzicielskiej nie powoduje zerwania wszelkich więzi między rodzicami pozbawionymi władzy rodzicielskiej a dzieckiem. Rodzice nadal zachowują prawo do kontaktów z dzieckiem oraz nie wygasa obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dzieci.