Kontakty dziadków z wnukami

Do 2009 roku Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie przewidywał ochrony prawnej dla kontaktów wnuków z dziadkami, czy też ogólniej rzecz biorąc – dzieci z innymi członkami rodziny.

Sądy konieczność tej ochrony widziały, stąd w 1 kwietnia 1988 roku, Sąd Najwyższy, wydał uchwałę w sprawie o sygn. akt  III CZP 42/88, w której odpowiedział na zadane pytanie prawne: „Czy w świetle przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego przysługuje dziadkom roszczenie względem rodziców o ustalenie kontaktów dziadków z wnukami?”. Odpowiedź brzmiała „Dziadkowie mogą żądać uregulowania osobistych kontaktów z wnukami, jeżeli leży to w interesie dzieci”. Czyli krótko mówiąc –  to zależy .

Nowelizacja

Przez ponad 20 lat, polskie sądy orzekały o kontaktach dzieci z dziadkami na podstawie tego orzeczenia. Nowelizacja Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, wprowadziła m.in. art. 113[6], zgodnie z którym „Przepisy niniejszego oddziału stosuje się odpowiednio do kontaktów rodzeństwa, dziadków, powinowatych w linii prostej, a także innych osób, jeżeli sprawowały one przez dłuższy czas pieczę nad dzieckiem”.  Przepis ten ma szerszy zakres niż wcześniejsza uchwałą sądu, bowiem , oprócz dziadków, objął również rodzeństwo i powinowatych w linii prostej. Co więcej, dyspozycją przepisu są również objęte osoby niewchodzące w krąg rodziny, o ile sprawowały one przez dłuższy czas pieczę nad dzieckiem.

Wymiar kontaktów

Przy ustalaniu wymiaru tych kontaktów, cenne jest stanowisko Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 25 listopada 2014 roku, w sprawie skargi nr 10140/13. W sprawie tej rozstrzygano bowiem ochronę tzw. „życia rodzinnego” dziadków, w zakresie możliwości ich kontaktowania się z wnukami. W konkluzji, ETPC stwierdził: „Tym samym prawo do poszanowania życia rodzinnego dziadków w odniesieniu do wnuków zasadniczo obejmuje prawo do utrzymywania zwykłej więzi pomiędzy dziadkami a dziećmi w drodze wzajemnych kontaktów”. Wniosek dziadków lub innych uprawnionych osób powinien więc być uzależniony od dotychczasowych ich kontaktów z dzieckiem i ich więzi.  Inna bowiem jest sytuacja osób, które opiekowały się dzieckiem, na co dzień, w zastępstwie rodziców, którzy musieli w tym czasie pracować, a inna osób, które kontakty te odbywały sporadycznie, jedynie przy okazji wizyt u rodziców.

Nadużywanie prawa

Nie da się ukryć, iż sprawy te, zarówno wówczas jak i obecnie, stanowią promil innych spraw o ustalenie kontaktów. Odnotowuje się jednak tendencję, iż rozwiązanie to jest wykorzystywane do zwiększania częstotliwości kontaktów przez rodzica, któremu te kontakty ograniczono. Często bowiem dziadkowie zamieszkują w pobliżu miejsca zamieszkania drugiego z rodziców, dzięki czemu może on zwiększyć częstotliwość swoich kontaktów.  Sprawa o kontakty z dziadkami, czy innymi członkami rodziny, powinna być więc przedmiotem wnikliwej analizy w postępowaniu sądowym, w celu określenia czy wniosek o kontakty z dziadkami ma służyć ochronie ich praw do kontaktów, czy też jedynie ma być próbą obejścia wyroku sądowego lub ugody w sprawie kontaktów z drugim z rodziców.

Masz pytania w tym temacie? Potrzebujesz pomocy prawnej? Napisz na  kontakt@prawoirodzina24.pl