Niezdolność do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich z przyczyn natury psychicznej jako tytuł nieważności małżeństwa kościelnego

Najczęstszym tytułem, z którego prowadzi się w sądach kościelnych procesy małżeńskie jest niezdolność do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich z przyczyn natury psychicznej. Jest on proponowany jako jedyny tytuł lub też towarzyszą mu inne (np. bojaźń i przymus). Zdarza się, że proces małżeński jest prowadzony z tytułu niezdolności do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich z przyczyn natury psychicznej po jednej ze stron (męża lub żony) lub po obu stronach (męża i żony).

Przesłanki zaistnienia tytułu

Aby udowodnić nieważność małżeństwa z tytułu niezdolności do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich należy dowieść: 1) że istotne obowiązki małżeńskie nie były wypełnianie; 2) że ów niewypełnianie wynikało z niezdolności a nie ze złej woli (wykluczenia); 3) że ów niezdolność ma naturę psychiczną, a nie np. fizyczną. W kolejnych akapitach przedstawione zostaną konkretne schorzenia natury psychicznej (przykłady) mogące uniezdolnić stronę do wypełniania istotnych obowiązków małżeńskich. Zostaną one podzielone na trzy grypy: 1) zaniedbywanie obowiązków stricte małżeńskich; 2) zaniedbywanie obowiązku budowania wspólnoty całego życia; 3) zaniedbywanie obowiązków rodzicielskich.

Ius in corpus (prawo do ciała)

Podstawowym obowiązkiem małżeńskim jest obowiązek aktu małżeńskiego, to znaczy fizycznej jedności w znaczeniu cielesnego zjednoczenia i źródła prokreacji. Wśród zaburzeń natury psychicznej, a w zasadzie psychoseksualnej, które mogą uzniezdolnić stronę do wypełniania omawianego istotnego obowiązku małżeńskiego należą np. nimfomania, satyryzm, homoseksualizm, transseksualizm (jako forma homoseksualizmu), oraz te zaburzenia, które odznaczają się niepokonalną skłonnością do współżycia cielesnego z osobami innymi niż współmałżonek („skłonność do niewierności”).

Poza tym w grę wchodzą takie patologie, w których strona choć jest zdolna wypełniać omawiany istotny obowiązek małżeński w sposób wyłączny z osobą kontrahenta (współmałżonka), to jednak nie jest zdolna do przekazywania tego prawa w sposób naturalny i w stopniu normalnym. Przykładami schorzeń o których mową mogą być np. sadyzm, masochizm, fetyszyzm. Mowa tu także o tzw. gwałcie małżeńskim.

Wśród innych anomalii psychoseksualnych mogących uniezdolnić stronę do zawarcia małżeństwa znajdują się na przykład: narcyzm, ekshibicjonizm, oglądactwo, saliromania, zoofilia, pedofilia, gerontofilia, nekrofilia.

Każdą anomalię należy rozpatrywać indywidualnie, gdyż nie zawsze będzie ona powodować nieważność małżeństwa. Jednak wszelkiego rodzaju wynaturzenia w kwestiach intymnych dają jakieś podstawy do stwierdzenia nieważności małżeństwa – kwestią do ustalenia jest solidność ów podstaw.

Consortium totiuus vitae (wspólnota całego życia)

Po Soborze Watykańskim II zaczęto akcentować także inne obowiązki małżeńskie, oprócz tych związanych z ludzką seksualnością. W Konstytucji Gaudium et spes sformułowano bardzo ogólny obowiązek, który następnie znalazł się w Kodeksie Prawa Kanonicznego – budowanie wspólnoty całego życia.

Wśród przyczyn natury psychicznej mogących uniezdolnić stronę do wypełniania omawianego istotnego obowiązku, a co za tym idzie do ważnego zawarcia małżeństwa można wymienić na przykład: zaawansowany chroniczny alkoholizm, postawy całkowicie antyspołeczne (socjopatia), niedojrzałość emocjonalną przejawiającą się w skrajnym egoizmie, próżności, uporze (nonkonformizmie), mizantropia w postaci awersji do drugiej płci.

Wśród częstych powodów natury psychicznej uniezdalniających wypełnianie omawianego istotnego obowiązku małżeńskiego znajdują się także: syndrom borderline, epilepsja, nerwica lękowa, nerwica obsesyjna, fobia obsesyjna, oligofrenia, paranoja, szok emocyjny, osobowość zależna, psychoza maniakalno-depresyjna, schizofrenia.

Istotne jest to, że strona nie musi mieć wyżej wymienionych (bądź też innych) schorzeń natury psychicznej medycznie potwierdzonych – wystarczą objawy, na których bazie powołany do tego celu biegły sądowy wyda stosowną ekspertyzę.

Bonum prolis (dobro potomstwa)

Ostatnią kategorią obowiązków są obowiązki skupiające się wokół dobra potomstwa, które w ceremonii zaślubin zostały wyrażone w słowach „Czy chcecie przyjąć i po katolicku wychować potomstwo, którym was Bóg obdarzy?”.

Obowiązki te są ściśle związane z już omówionymi: zakłada się tu bowiem zdolność strony do wypełniania obowiązków stricte małżeńskich (prawo do ciała). To ono gwarantuje liturgiczne „przyjęcie potomstwa”. Omówione już zaburzenia psychoseksualne mogą skutecznie niweczyć zdolność strony do realizacji tego obowiązku. Oczywiście obowiązek ten może być także zaniedbany z przyczyn innych niż psychoseksualne, na przykład z powodu skrajnego egoizmu – strona z obawy przed ograniczeniem jej wolności nie jest w stanie oddać się drugiej stronie celem zrodzenia potomstwa, które ów wolność by w stopniu znacznym ograniczyło. Innym przykładem może być mizantropia w postaci niechęci do dzieci, strach przed porodem i inne. Kwestią do wyjaśnienia i ustalenia w każdym indywidualnym przypadku jest kwestia tego, czy mamy do czynienia z niemocą, to jest niezdolnością, czy niechęcią to jest wykluczeniem.

Kiedy już dziecko się pocznie ważne jest zainteresowanie jego osobą w okresie ciąży, porodu, jego dzieciństwa i adolescencji. Tyczy się to zarówno kobiety jak i mężczyzny. Kobieta spożywająca nadmierne ilości alkoholu w czasie ciąży, mężczyzna nieuczestniczący w porodzie z błahych powodów, udział obu rodziców w wychowywaniu – odprowadzanie do żłobka, przedszkola, udział w zebraniach rodziców, nauka, wspólne spędzanie czasu, rozwijanie umiejętności, przebieranie, mycie, wspólna zabawa, wspólne wyjazdy, ostatecznie także płacenie alimentów, korzystanie z widzeń – cała gama obowiązków rodziców względem dziecka.

Ustalanie w konkretnej sytuacji

Jeśli nie jesteś pewien/pewna, czy w Twoim przypadku zachodzą przesłanki do stwierdzenia nieważności małżeństwa z tytułu niezdolności do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich z przyczyn natury psychicznej, skontaktuj się z naszą Kancelarią – pomożemy Ci to ustalić:

e-mail: cancellaria.canonica@gmail.com
tel.: 511 324 109
web: cancellariacanonica.pl

Wstępna porada prawna jest darmowa.