Odpowiedzialność członków zarządu w razie niewypłacalności spółki

Stanowisko członka zarządu spółki kapitałowej (czyli spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjnej) nie tylko kojarzy się z sukcesem oraz wysokim wynagrodzeniem, ale przede wszystkim z odpowiedzialnością za powierzone mienie. W przypadku braku podstawowej wiedzy prawnej oraz ekonomicznej członek zarządu może nie tylko rozłożyć firmę na łopatki, ale przede wszystkim siebie z powodu m. in. niezłożenia w odpowiednim czasie wniosku o ogłoszenie upadłości. Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych oraz ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe przewidują odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania spółki, jeżeli m. in. we właściwym czasie nie został zgłoszony wniosek o ogłoszenie upadłości. Każda z tych ustaw przewiduje odmienny tryb dochodzenia przez wierzycieli spółki satysfakcji, natomiast skutek tych działań jest ten sam – obowiązek spłaty zadłużenia spółki majątkiem jej członków zarządu. Prawo upadłościowe (podobnie jak ustawa z dnia 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne) posługują się pojęciem dłużnika (np. spółki kapitałowej) niewypłacalnego, czyli podmiotu, który utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych – art. 11 Prawa upadłościowego. Prawo przewiduje pewne dodatkowe wyjaśnienia, przede wszystkim:

1. domniemywa się, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące;
2. dłużnik będący spółką jest niewypłacalny także wtedy, gdy jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące.

Fakt nieuregulowania nawet wielu wymagalnych zobowiązań nie jest jeszcze samą w sobie wystarczającą podstawą do stwierdzenie niewypłacalności. Ważnym jest, żeby stan ten nie był permanentny, tylko miał ulec zmianie dzięki w miarę pewnym przesłankom (np. kończenie zamówienia i w związku z tym uzyskanie znacznego wynagrodzenia).

Celem uchronienia się przed odpowiedzialnością za długi spółki, członek zarządu (samodzielnie lub wspólnie z innym, gdyż zasady reprezentacji nie są w tym momencie ważne) powinien nie później niż w terminie trzydziestu dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości (opisana powyżej w art. 11 Prawa upadłościowego), zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości. Wniosek ten musi być formalnie poprawny, gdyż w innym przypadku nie wywoła żadnych skutków prawnych. Takie same zabezpieczenie członka zarządu wystąpi, gdy w tym samym terminie otwarto postępowanie restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu, natomiast pójście w tryb Prawa restrukturyzacyjnego nie zawsze jest bezpieczne, ponieważ ochrona wystąpi dopiero od momentu wydania przez Sąd stosowanego postanowienia, na co członek zarządu nie zawsze ma wpływ, nie mówiąc o momencie wydania tego postanowienia. Pamiętanie o tych wszystkich podstawowych elementach jest niezmiernie ważne w należytym zarządzaniu przedsiębiorstwem. Bieżąca analiza sytuacji finansowej spółki oraz przeprowadzanie w odpowiednich momentach wewnętrznych testów wypłacalności powinny sprawić, że spółka z problemami skorzysta w należytym czasie z dobrodziejstw Prawa Restrukturyzacyjnego, a nie będzie musiała borykać się z poważnymi trudnościami już według reżimu Prawa Upadłościowego.