Odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

Prowadzenie działalności gospodarczej w ramach spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest jedną z najpopularniejszych form prowadzenia biznesu w Polsce i tendencja ta wydaje się wyłącznie wzrostowa. W 2022 roku w Krajowym Rejestrze Sądowym zarejestrowanych było około 478 tysięcy spółek z o.o. To o 30 tys. więcej niż w roku 2021. Jednak na rynek, rozumiany jako przestrzeń wymiany dóbr, wpływ ma nie tylko ilość występujących na nim podmiotów, ale także możliwość regulowania przez nich zobowiązań. Co zrobić, gdy trafisz na nierzetelnego kontrahenta, którym jest spółka z o.o.? Co w sytuacji, jeśli okaże się, że spółka z o.o. jest niewypłacalna i brak jest w niej majątku, z którego mogłaby być zaspokojona Twoja wierzytelność? Warto wiedzieć, że brak zapłaty uprawnia wierzyciela do podjęcia działań zmierzających do wyegzekwowania należności – nie tylko od spółki z o.o. Gdy bowiem okaże się, że egzekucja z majątku spółki z o.o. jest bezskuteczna, masz możliwość dochodzenia swojego roszczenia bezpośrednio od członków zarządu, którzy pełnili funkcje w zarządzie tejże spółki z o.o. w dacie istnienia zobowiązania. W niniejszym wpisie znajdziesz wskazówki, jakie kroki podjąć, aby odzyskać swoją należność od członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

Spółka z.o.o. jest moim dłużnikiem. Jakie mam możliwości?

W pierwszej kolejności upewnij się, że Twoim kontrahentem jest właśnie spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Jest to bardzo istotne, ponieważ art. 299 § 1 KSH, który mówi, że:

„Jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania.”

dotyczy tylko spółki z o.o.

Wezwanie do zapłaty

Następnie napisz wezwanie do zapłaty kwoty, którą spółka jest Ci dłużna. Jest szansa, że pracownikowi księgowości spółki z o.o., która jest Twoim kontrahentem, po prostu umknęła kwestia zlecenia przelewu do Ciebie. W wezwaniu określ zaległą kwotę, wskaż dokument z którego ona wynika, podaj spółce termin do zapłaty oraz powiadom ją o możliwych konsekwencjach braku płatności. Konsekwencją upływu terminu i braku płatności jest przede wszystkim istnienie po Twojej stronie uprawnienia do skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego. W wezwaniu możesz również uzasadnić dlaczego żądasz od spółki zapłaty. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby przedłożyć spółce dokument, z którego wynika dochodzona przez Ciebie kwota (np. nieopłacona faktura VAT).

Postępowanie sądowe

Jeśli pomimo upływu terminu, który został wskazany w wezwaniu do zapłaty, spółka nadal Ci nie zapłaciła, kolejnym krokiem będzie skierowanie powództwa przeciwko spółce. W tym celu przede wszystkim przygotuj dokumenty, które będą stanowiły podstawę dochodzonego przez Ciebie roszczenia, tj. umowę, dokument zamówienia, fakturę/y VAT, potwierdzenie wykonania przez Ciebie umowy, słowem – wszystko to co obrazuje drogę współpracy od momentu zainicjowania kontaktu ze spółką, do wykonania przez Ciebie umowy. Ty – jako strona składająca pozew – zobowiązany jesteś do wykazania, iż prawidłowo zrealizowałeś wszystkie ustalenia. Pamiętaj, że dokumentem w postępowaniu sądowym może być także korespondencja e-mail. Załączone do pozwu dokumenty umożliwią sądowi przeanalizowanie stanu faktycznego sprawy, bowiem sąd nie ma wiedzy na temat łączących Cię ze spółką relacji. Jeśli nie jesteś pewny czy zgromadzona dokumentacja jest wystarczająca – skonsultuj się z prawnikiem.

Egzekucja komornicza

Jeżeli po uzyskaniu prawomocnego orzeczenia sądowego spółka nadal dobrowolnie nie spełniła świadczenia, masz możliwość – po uzyskaniu klauzuli wykonalności – złożenia wniosku do komornika o wszczęcie egzekucji z majątku spółki. Komornikiem właściwym do prowadzenia postępowania egzekucyjnego będzie komornik ogólnej właściwości dłużnika. Oznacza to, że egzekucję prowadzić powinien komornik, który znajduje się jak najbliżej siedziby spółki. W treści wniosku o wszczęcie egzekucji wskaż orzeczenie sądowe, na mocy którego chcesz prowadzić egzekucję. Określ z jakich składników majątkowych komornik powinien prowadzić egzekucję – może to być na przykład zajęcie rachunków bankowych spółki. Pamiętaj, aby w treści wniosku wskazać Twój numer rachunku bankowego, na który komornik miałby przelewać wyegzekwowane kwoty. Nie zapomnij czytelnie podpisać wniosku imieniem i nazwiskiem. Do wniosku dołącz oryginał tytułu wykonawczego, tj. wyroku lub nakazu zapłaty opatrzonego klauzulą wykonalności.

A co, jeśli egzekucja z majątku spółki z o.o. okaże się bezskuteczna?

Komornik nie wyegzekwował należnych Ci pieniędzy od spółki. Okazało się, że spółka nie posiada majątku. Wydawać by się mogło, że na tym etapie wszelkie opcje działania zostały już wyczerpane. Nic bardziej mylnego. Przepisy prawa powszechnie obowiązującego przewidują w takiej sytuacji możliwość pozwania członków zarządu spółki z o.o., którzy pełnili funkcje w zarządzie tejże spółki w dacie istnienia jej zobowiązania względem Ciebie. Krótko mówiąc – możesz skierować swoje roszczenie wobec takiego członka zarządu, a on będzie zobowiązany do spłaty długu, który wygenerowała spółka z o.o.

Członek zarządu – odpowiedzialność

Zarząd spółki z o.o. jest organem, który prowadzi sprawy spółki i reprezentuje spółkę. Jego działania w zakresie prowadzenia spraw spółki odnoszą się więc do sfery wewnętrznej spółki zapewniając jej choćby odpowiednią organizację. Z kolei reprezentacja dotyczy zewnętrznych relacji, polega głównie na występowaniu w imieniu spółki i dokonywaniu w jej imieniu bądź za nią określonych czynności w stosunkach z podmiotami trzecimi. Zarząd jest organem odpowiedzialnym za podejmowanie decyzji w imieniu spółki i tym samym ponosi konsekwencje swoich działań lub zaniechań.

Pamiętaj, aby odróżniać członków zarządu spółki z o.o. od jej wspólników. Ma to ogromne znaczenie na gruncie art. 299 KSH, który traktuje o odpowiedzialności członka zarządu za zobowiązania spółki z o.o. Wspólnik nie odpowiada za zobowiązania spółki, natomiast członek zarządu po spełnieniu określonych przesłanek (o czym niżej) – owszem. Wspólnikiem jest osoba, która zainwestowała w spółkę swój kapitał, co ma swoje odzwierciedlenie w posiadanych przez niego udziałach. Pamiętaj jednak, że można być jednocześnie wspólnikiem i członkiem zarządu.

Gdzie szukać danych członków zarządu?

Aby skierować powództwo przeciwko osobie fizycznej, musisz znać jej adres i numer PESEL. Bez tych danych sąd nie przyjmie sprawy do rozpoznania.

Numer PESEL członka zarządu

PESEL członków zarządu spółki z o.o. znajdziesz w rejestrze przedsiębiorców KRS. Wiele danych przechowywanych w rejestrze dostępnych jest online, znajdziesz je na stronie https://wyszukiwarka-krs.ms.gov.pl/ . Po wpisaniu numeru NIP lub KRS spółki oraz pobraniu odpisu (nie ma przy tym znaczenia czy będzie to odpis aktualny czy pełny) obok imienia i nazwiska członka zarządu, podany jest jego numer PESEL.

Adres członka zarządu

W pozwie o zapłatę konieczne jest podanie adresu do doręczeń członka zarządu. Możesz uzyskać go w dwojaki sposób. Musisz wiedzieć, że członek zarządu zobowiązany jest wskazywać swój adres do doręczeń sądowi rejestrowemu. Adres ten nie jest publikowany i nie znajdziesz go wyszukiwarce online KRS.

Aby poznać adres członka zarządu, udaj się sądu rejestrowego celem przejrzenia akt rejestrowych spółki. W aktach rejestrowych spółki powinny znajdować się oświadczenia członków zarządu o ich adresach do doręczeń. Znajdź na ostatni z nich (najnowszy) i wykonaj jego fotokopię lub kserokopię.

Jeśli sąd rejestrowy znajduje się w znacznej odległości od Twojego miejsca zamieszkania możesz złożyć wniosek do sądu rejestrowego o przesłanie kopii oświadczenia członka zarządu o jego adresie do doręczeń. W tym wypadku konieczne będzie uiszczenie opłaty kancelaryjnej. Oświadczenia członków zarządu nie stanowią obszernej dokumentacji, zatem uiszczenie przez Ciebie na rachunek bankowy sądu, do którego będziesz kierować wniosek, kwoty 20,00 zł tytułem w/w opłaty, powinno być wystarczające.

Bezskuteczność egzekucji z majątku spółki z o.o.

Bezskuteczność egzekucji z majątku spółki jest stanem, w którym spółka nie posiada majątku na zaspokojenie swoich wierzycieli. Bezskuteczność objawia się najczęściej postanowieniem komornika sądowego o bezskuteczności egzekucji, jednak nie tylko ono będzie podstawą do Twoich dalszych działań. Może to być również inny dokument potwierdzający brak majątku spółki, a co za tym idzie – brak możliwości regulowania przez nią swoich zobowiązań.

Dlaczego bezskuteczność stanowi tak istotne zagadnienie? Moment zaistnienia bezskuteczności egzekucji determinuje powstanie po stronie członka zarządu odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Odpowiedzialność ta powstaje dopiero wtedy, tj. dopiero w sytuacji kiedy miejsce ma bezskuteczność egzekucji. Wcześniej nie istnieje. Dlatego nie możesz dochodzić zapłaty jednocześnie od spółki oraz członka zarządu i dlatego, aby w ogóle zaistniała możliwość pozwania członka zarządu, w pierwszej kolejności należy pozwać spółkę.

Co muszę zrobić, aby skutecznie odzyskać swoją należność od członka zarządu spółki z o.o.?

Jak to zostało wskazane w akapicie wyżej, warunkiem zaistnienia odpowiedzialności członka zarządu spółki z o.o. jest moment, w którym miejsce ma bezskuteczna egzekucja z majątku spółki z o.o. Członek zarządu odpowiada za zobowiązania spółki, ale swoim majątkiem osobistym, nie majątkiem spółki. Dlatego też pozwanie członka zarządu daje możliwość faktycznego wyegzekwowania należnych Ci kwot. Masz możliwość pozwania jednego członka zarządu, bądź kilku z nich, jeśli w dacie istnienia zobowiązania zarząd składał się z kilku osób. Do twojej decyzji pozostawiona jest kwestia od kogo chcesz egzekwować należność. Ważne jest jednak, że względem Ciebie mogą odpowiadać tylko ci członkowie zarządu, który pełnili funkcje w zarządzie w dacie istnienia zobowiązania . Data zaistnienia podstawy do spełnienia świadczenia powinna wynikać z umowy (pisemnej lub ustnej) łączącej Cię ze spółką.

Pamiętaj również, że dochodzona przez Ciebie kwota, jaką miałby na Twoją rzecz uiścić członek zarządu, nie ogranicza się jedynie do zaległej kwoty, w ramach której źródłowym dłużnikiem jest spółka. Twoje żądanie może również obejmować odsetki oraz koszty postępowania sądowego i egzekucyjnego toczonego przeciwko spółce.

Ograniczenie odpowiedzialności członka zarządu spółki z o.o.

O ile sam moment powstania po stronie członka zarządu odpowiedzialności za długi spółki może być bezdyskusyjny, tak musisz pamiętać, że członek zarządu ma możliwość uwolnienia się od odpowiedzialności, o której mowa w art. 299 KSH. Członek zarządu może uwolnić się od odpowiedzialności jeżeli wykaże, że:

• we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu,
• albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy,
• albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody.

O powyższych przesłankach ekskulpacyjnych przeczytasz w kolejnym wpisie.