ODPOWIEDZIALNOŚĆ CZŁONKÓW ZARZĄDU ZA ZOBOWIĄZANIA SPÓŁKI Z O.O. NA PODSTAWIE ART. 299 K.S.H - CZEŚĆ I.

W swojej praktyce spotykałem członków i prezesów zarządów będących w przeświadczeniu, że forma w jakiej prowadzą interesy tj. forma spółki z ograniczoną odpowiedzialnością statuuje gwarancję nieponoszenia przez nich odpowiedzialności osobistej za zobowiązania spółki. Nic bardziej mylnego. Faktem, jest, że co do zasady spółka z ograniczoną odpowiedzialnością odpowiada za zobowiązania swoim własnym majątkiem tj. majątkiem spółki, a nie członków zarządu, nie mniej jednak artykuł 299 k.sh. wprowadza szczególną odpowiedzialność osobistą członków zarządu spółki z o.o. wobec jej wierzycieli. Zagadnienie statusu członka zarządu oraz posiadania przez członka zarządu legitymacji biernej (czyli możliwości skutecznego stania się stroną pozwaną), a także ram czasowych odpowiedzialności członków zarządów nie jest jednoznaczne w doktrynie i orzecznictwie w przypadku niektórych stanów faktycznych. Zasadniczo należy jednak przyjąć, że odpowiedzialność za zobowiązania spółki ponoszą osoby będące członkami zarządu w czasie właściwym do ogłoszenia upadłości w sytuacji gdy pomimo zaistnienia przesłanek nie złożą wniosku o ogłoszenie upadłości spółki. Członek zarządu może się uwolnić od odpowiedzialności, jeżeli wykaże, że we właściwym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody.

Odpowiedzialność osobista członków zarządu za zobowiązania spółki ma charakter posiłkowy, co oznacza, że dopóki spółka istnieje (nawet w stanie likwidacji) i nie wykazuje przy tym ujemnego bilansu dopóty to spółka, a nie członkowie zarządu ponoszą odpowiedzialność. Określona w art. 299 k.s.h. odpowiedzialność ma także charakter subsydiarny, ponieważ uzależniona jest od niemożności uzyskania zaspokojenia roszczenia od spółki. Przesłanką ponoszenia odpowiedzialności przez członków zarządu jest bezskuteczna egzekucja w stosunku do całego majątku spółki, a nie tylko do jego części. Nie znaczy to jednak, że egzekucja w każdej sytuacji musiała zostać faktycznie wszczęta.  Prowadzenie egzekucji przeciwko spółce nie jest bowiem potrzebne, gdy z okoliczności sprawy wynika bezsprzecznie, że spółka nie ma żadnego majątku, z którego wierzyciel mógłby uzyskać zaspokojenie swojego roszczenia. Za bezskuteczność egzekucji uważa się także przypadek kiedy sąd oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości lub umorzył postępowanie upadłościowe, ponieważ majątek spółki nie wystarczał nawet na zaspokojenie kosztów postępowania.

Zatem odpowiedzialność członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością uzależniona jest od wykazania przez wierzyciela jedynie istnienia zobowiązania spółki oraz bezskuteczności egzekucji z majątku spółki. Momentem powstania roszczenie wierzyciela względem członka zarządu jest chwila bezskuteczności egzekucji wierzytelności objętej prawomocnym tytułem egzekucyjnym wystawionym przeciwko spółce. To na wierzycielu ciąży obowiązek udowodnienia bezskuteczności egzekucji. Przy czym wierzyciel, chcąc skierować egzekucję do majątku członka zarządu spółki, nie musi udowadniać poniesienia jakiejkolwiek szkody związanej z niezłożeniem lub opóźnionym złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości. Powstanie szkody, jak i inne przesłanki odpowiedzialności, tj. wina i związek przyczynowy między szkodą a zaniechaniem członków zarządu spółki stanowią domniemanie ustawowe. Dlatego dowody na okoliczności wyłączające odpowiedzialność wskazane w art. 299 § 2 k.s.h, muszą zostać przedstawione przez członków zarządu.

Odpowiedzialność członków zarządu jest odpowiedzialnością osobistą i nieograniczoną. Stąd wierzyciele mogą dochodzić odpowiedzialności za zobowiązania zaciągnięte przez członków zarządu bez ograniczeń, i to z całości ich majątku osobistego. Powyżej wskazany zakres odpowiedzialności członków zarządu wynika z konstrukcji prawnej odpowiedzialności solidarnej biernej wszystkich członków zarządu za całość długu. Odpowiedzialnymi na podstawie art. 299 k.s.h. są jedynie członkowie zarządu i likwidatorzy, nie zaś członkowie innych organów, np. rady nadzorczej.  Nie są nimi również, a może przede wszystkim, wspólnicy. Jeżeli jednak wspólnik jest członkiem zarządu spółki, to na podstawie art. 299 k.s.h. wbrew generalnej zasadzie leżącej u podstaw konstrukcji spółki z o.o. tj. zasadzie niepodlegania odpowiedzialności osobistej przez wspólników spółki za jej zobowiązania, ponosi on odpowiedzialność na równi z innymi członkami zarządu. Stąd wspólnik w spółce jednoosobowej, ustanawiając się członkiem zarządu, niejako rozmontowuje cały sens ograniczenia odpowiedzialności w spółce z o.o..