Odpowiedzialność odszkodowawcza Skarbu Państwa za zakaz prowadzenia działalności gospodarczej w czasie epidemii COVID-19.

Sytuacja epidemii COVID-19 jest współcześnie bezprecedensowa. W czasie jej trwania wprowadzono liczne ograniczenia praw i wolności osobistych oraz działalności gospodarczej, zapoczątkowanych wydaniem przez Ministra Zdrowia rozporządzenia z dnia 12 marca 2020 roku w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego, którego zakres był następnie rozszerzany również w drodze rozporządzeń Rady Ministrów. W szczególności dotkliwe konsekwencje wprowadzonych zakazow odczuli przedsiębiorcy m.in. restauratorzy, właściciele hoteli i innych podobnych obiektów zakwaterowania oferujących noclegi, agenci turystyczni, właściciele siłowni i innych ośrodków sportowych, którzy obecnie często stoją u progu bankructwa, albowiem wparcie z kolejnych tarcz nie pokrywa nawet ich bieżących kosztów.

Trudna sytuacja w jakiej znaleźli się przedsiębiorcy wymusiła szukanie rozwiązań prawnych, które umożliwią im dochodzenie od Skarbu Państwa odszkodowań za poniesione straty oraz utracone korzyści spowodowane niezgodnym z prawem działaniem przy wykonywaniu władzy publicznej. Drogowskazem do kwestionowania umocowania do określenia w drodze rozporządzenia zakazów prowadzenia działalności gospodarczej stało się liczne orzecznictwo sądów administracyjnych uchylające kary pieniężne nałożone przez organy inspekcji sanitrnej. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu w głośnej sprawie fryzjera, który nie zastosował się do czasowego zakazu ograniczenia wykonywania działalności, wyraził stanowcze stanowisko, że „ rozporządzenie z dnia 19 kwietnia 2020 roku w sprawie ustanowienia określnych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii, wydane na podstawie art.  46a i art. 46b pkt. 1-6 i 8-12 ustawy z dnia 2008 roku o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, nie spełnia konstytucyjnego warunku jego wydania na podstawie upoważnienia ustawowego zawierającego wytyczne dotyczące treści aktu wykonawczego. W konsekwencji podejmowana w tym zakresie samoistna działalności prawotwórcza doprowadziła do objęcia regulacjami rozporządzenia materii ustawowej i naruszenia podstawowych wolności i praw jednostki, w tym wolności działalności gospodarczej z art. 22 Konstytucji ”. Podobne poglądy powielane są w kolejnych wyrokach wydawanych przez sądy administracyjne w całym kraju.

Ukształtowane stanowisko sądów administracyjnych, które wyrażają się krytycznie, co do skuteczności wprowadzania ograniczeń działalności gospodarczej w drodze rozporządzenia, zamiast w drodze ustawy (wymóg taki został zawarty w art. 22 Konstytucji) oraz krytyczna sytuacja finansowa przedsiębiorców mobilizuje coraz szersze ich grono do składania pozwów w postępowaniach cywilnych o zapłatę odszkodowania przez Skarb Państwa. Biorąc pod uwagę liczne doniesiena medialne, w których za datę zniesienia obostrzeń dla branży hotelarskiej oraz gastronomicznej podaje się odległe daty można przypuszczać, że liczba pozwów będzie wzrastać z każdym kolejnym tygodniem.

Bez wątpienia sytuacja epidemiczna z którą przyszło każdemu z nas się mierzyć jest wyjątkowa pod względem geograficznym, społecznym, gospodarczym oraz prawnym i nie sposób złożyć zapewnienia co do skuteczności wszczętych przez przedsiębiorców postępowań, to podkreślić jednak należy, że kształtujące się w Polsce poglądy doktryny oraz judykatury, a przede wszystkim przepisy Konsytuacji oraz Kodeksu cywilnego pozwalają przypuszczać, że sprawy te mają duże szanse na pozytywne zakończenie dla dochodzących swoich roszczeń.

Kancelaria jest już w trakcie przygotowywania pierwszych pozwów o odszkodowania przedsiębiorców z terenu województwa wielkopolskiego.