OGRANICZENIE I POZBAWIENIE WŁADZY RODZICIELSKIEJ.

Zgodnie z przepisami Kodeku Rodzinnego i Opiekuńczego dziecko pozostaje aż do pełnoletności pod władzą rodzicielską, zaś rodzice wychowują dziecko i kierują nim. W pewnych przypadkach władza ta może zostać ograniczona lub rodzice będą jej pozbawieni. Podstawą jest dobro dziecka, będące główną dyrektywą, nawet jeśli stosunek małżeństwa ustał.

Ograniczenie władzy rodzicielskiej.

Ograniczenie władzy rodzicielskiej następuje w przypadkach, kiedy dobro dziecka jest zagrożone lub rodzice nienależycie sprawują władze rodzicielską. Nieistotne jest, czy działania rodziców są zawinione. Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 28 kwietnia 2000 roku (II CKN 452/00 LEX nr 52548) stwierdził, że ograniczenie władzy rodzicielskiej nie stanowi środka represji w stosunku do rodziców, lecz jest środkiem ochrony zagrożonego dobra dziecka, a równocześnie niesieniem pomocy rodzicom, którzy z powodu trudności wychowawczych czy życiowych nie radzą sobie należycie z realizacją tego celu. Art. 109 KRO zawiera katalog zarządzeń, jakie może wydać sąd, a które mają na celu zapobieganie naruszeniu dobra dziecka. Przy orzekaniu o ograniczeniu władzy rodzicielskiej, pozostaje bez znaczenia okoliczność, czy zagrożenie to zostało spowodowane niewłaściwym (o charakterze negatywnym) postępowaniem rodziców, ich nieudolnością, czy też mylnym wyobrażeniem o tym, czego wymaga dobro dziecka. Cechą ograniczenia władzy rodzicielskiej jest jej tymczasowość, wprowadzenia na pewien okres działań mających na celu skorygowanie nieprawidłowości występujących w danej rodzinie.

Pozbawienie władzy rodzicielskiej.

Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy przewiduje pozbawienie władzy rodzicielskiej z przesłanek obligatoryjnych lub fakultatywnych. Na podstawie art. 111 § 1 KRO istnieją trzy przyczyny, po których stwierdzeniu sąd wydaje takie postanowienie:

• trwała przeszkoda, rozumiana jako stan uniemożliwiający wykonywanie władzy rodzicielskiej, który wyłącza jej sprawowanie na stałe w tym sensie, że albo według rozsądnego przewidywania nie można ustalić czasu istnienia tej przyczyny, albo będzie ona istniała przez długi czas (przykładowo pobyt rodzica w zakładzie karnym w celu odbycia wieloletniej kary więzienia, wyjazd za granicę na stałe i brak zainteresowania dzieckiem, porzucenie dziecka)

• nadużywanie władzy rodzicielskiej. W postanowieniu SN z dnia 7 września 2000 r. (sygn. akt I CKN 931/00) orzekł, iż nadużywanie władzy rodzicielskiej zachodzi także wówczas, gdy postępowanie rodzica obiektywnie wywiera destrukcyjny wpływ na proces wychowania i rozwoju psychicznego dziecka, choćby nie było to związane z subiektywnym, negatywnym nastawieniem rodzica wobec dziecka Należą tutaj sytuacje takie jak stosowanie przemocy fizycznej bądź psychicznej, zmuszanie dziecka do kradzieży i wykonywania innych działań przestępnych. nadużywanie alkoholu, uprawianie przestępnego procederu (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 stycznia 2000 roku, III CKN 834/99, LEX 51565) .

• rażące zaniedbywanie obowiązków wobec dziecka, może polegać na całkowitym zerwaniu więzi z dzieckiem, braku zainteresowania jego losem, wieloletnim nieutrzymywaniem kontaktów z dzieckiem (z przyczyn leżących po stronie rodzica). Warto podkreślić, iż nie chodzi o zaniedbania sporadyczne, a trwałe, bądź wielokrotne.

Przesłanka fakultatywna zawarta jest natomiast w art. 111 § 1a KRO - sąd może pozbawić rodziców władzy rodzicielskiej jeśli pomimo udzielenia im pomocy nie zaistniały podstawy do orzeczenia powrotu do nich dziecka, zwłaszcza, gdy rodzice trwale nie wykazują nim zainteresowania.

Pozbawienie władzy rodzicielskiej zachodzi w każdym wypadku, w którym ze względu na dobro dziecka pozostawienie tej władzy w rękach rodziców nie może być tolerowane (Postanowienie SN sygn. akt. I CKN 341/99). Skutkiem pozbawienia władzy rodzicielskiej jest utrata ogółu praw i obowiązków, które składają się na władzę rodzicielską. Niemniej bez zmian pozostaje obowiązek alimentacyjny wobec dziecka, rodzice dziedziczą po dziecku oraz zachowują prawo do styczności z nim (o ile sąd nie postanowi inaczej).