Pranie pieniędzy w przepisach

W pierwszym artykule przedstawiliśmy potoczne wyjaśnienie pojęcia pranie pieniędzy. Pojęcie to zostało wprowadzone do języka prawnego. Po raz pierwszy pojęcie „pranie pieniędzy” pojawiło się w przepisach w roku 1970, zostało wprowadzone do ustawy Bank Secrecy Act (BSA) uchwalonej przez Kongres Amerykański i podpisanej przez prezydenta Richarda Nixona 26 października 1970 roku. Ustawa BSA znana również jako Currency and Foreign Transactions Reporting Act lub potocznie zwana Anti Money Laundering Law to prawo amerykańskie wymagające od instytucji finansowych w Stanach Zjednoczonych pomocy agencjom rządowym USA w wykrywaniu i zapobieganiu praniu pieniędzy. W szczególności ustawa wymaga od instytucji finansowych prowadzenia ewidencji zakupów gotówkowych instrumentów zbywalnych, składania raportów, jeśli dzienna suma przekracza 10 tysięcy dolarów, oraz zgłaszania podejrzanych działań, które mogą oznaczać pranie pieniędzy, uchylanie się od płacenia podatków lub inne działania przestępcze.

Na podstawie ustawy BSA i przepisów o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy wydanych w związku z nią banki w USA zobowiązane są do:

  • Ustanowienia skutecznych programów zgodności
  • Ustanowienia skutecznych systemów weryfikacji należytej staranności klienta i programów monitorowania
  • Kontroli pod kątem Urzędu Kontroli Aktywów Zagranicznych (OFAC) i innych list rządowych
  • Ustanowienie skutecznego procesu monitorowania i raportowania podejrzanych działań
  • Opracowania opartego na ryzyku programu przeciwdziałania praniu pieniędzy

W przepisach Unii Europejskiej pojęcie pranie pieniędzy pojawiło się po raz pierwszy w 1990 r. Wtedy to Unia Europejska przyjęła pierwszą dyrektywę w sprawie przeciwdziałania praniu pieniędzy, aby zapobiec nadużywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy. Zgodnie z przepisami Dyrektywy podmioty zobowiązane przy nawiązywaniu relacji biznesowej stosują wymogi należytej staranności wobec klienta (tj. identyfikują i weryfikują tożsamość klientów, monitorują transakcje oraz zgłaszają podejrzane transakcje). Przepisy Dyrektywy były wielokrotnie nowelizowane. Ważna zmiana nastąpiła w 2015 r., kiedy UE przyjęła zmodernizowane ramy regulacyjne obejmujące:

  • Dyrektywę (UE) 2015/849 w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu (tzw. czwarta dyrektywa AML) ;
  • Rozporządzenie (UE) 2015/847 z dnia 20 maja 2015 r. w sprawie informacji towarzyszących transferom środków pieniężnych. Zmiana a zwłaszcza przepisy Rozporządzenia zwiększa przejrzystość przekazów pieniężnych, pomagając w ten sposób organom ścigania w śledzeniu wykrywaniu terrorystów i przestępców.

Obydwie regulacje uwzględniają zalecenia Grupy Zadaniowej ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy (Financial Action Task Force – FATF) z 2012 r. w wielu kwestiach ustanawiają bardziej rygorystyczne  przepisy w celu promowania najwyższych standardów przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu.

Dostrzegając potrzebę zmian, przede wszystkim ze względu na rozwój rynku walut wirtualnych (w tym krypto-walut), pojawiające się nowe sposoby ukrywania majątku oraz trudności w identyfikacji beneficjentów rzeczywistych, w roku 2018  została opublikowana tzw. piąta Dyrektywa w sprawie przeciwdziałania praniu pieniędzy (dyrektywa (UE) 2018/843), która zmieniła czwartą dyrektywę w sprawie przeciwdziałania praniu pieniędzy. Zmiany te znacznie poprawiły sytuację w kwestii wyposażenia Unii Europejskiej w środki umożliwiające skuteczniejsze zapobieganie wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy i finansowania działalności terrorystycznej.

Zgodnie z przepisami Dyrektywy AML w obecnym jej brzmieniu pranie pieniędzy oznacza następujące czyny popełnione umyślnie:

a) konwersję lub przekazywanie mienia, ze świadomością, że pochodzi ono z działalności przestępczej lub z udziału w takiej działalności, w celu ukrywania lub zatajania nielegalnego pochodzenia tego mienia lub udzielenia pomocy dowolnej osobie, która bierze udział w takiej działalności, dla umożliwienia tej osobie uniknięcia konsekwencji prawnych takiego działania;

b) ukrycie lub zatajenie prawdziwego charakteru mienia, jego źródła, miejsca położenia, rozporządzania nim, przemieszczania, praw odnoszących się do mienia lub własności mienia, ze świadomością, że mienie to pochodzi z działalności przestępczej lub z udziału w takiej działalności; c) nabycie, posiadanie lub użytkowanie mienia, ze świadomością w momencie jego otrzymania, że mienie to pochodzi z działalności przestępczej lub z udziału w takiej działalności;

d) udział lub współdziałanie w popełnieniu, usiłowanie popełnienia oraz pomocnictwo, podżeganie, ułatwianie oraz doradzanie przy popełnieniu któregokolwiek z czynów, wymienionych powyżej.

Pranie pieniędzy zachodzi również w przypadku, gdy działania, w ramach których uzyskano mienie mające stać się przedmiotem prania, miały miejsce na terytorium innego państwa członkowskiego lub państwa trzeciego.

Polska jako kraj członkowski Unii Europejskiej była zobowiązana do wdrożenia przepisów Dyrektywy AML do krajowego porządku prawnego. W tym celu w roku 2000 została uchwalona i opublikowana Ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (ustawa z dnia 16 listopada 2000 r., obecnie uchylona). Ustawa w 2018 roku została zastąpiona nową ustawą z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Nowa ustawa była już kilkukrotnie nowelizowana, ostatnio  w roku 2021 w celu wdrożenia przepisów Dyrektywy AML V.

Pranie pieniędzy w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu oraz ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny oznacza : przyjmowanie, posiadanie, używanie, przekazywanie lub wywożenie za granicę, ukrywanie, dokonywanie transferu lub konwersji, pomaganie w przenoszeniu ich własności lub posiadania albo podejmowanie innych czynności, które mogą udaremnić lub znacznie utrudnić stwierdzenie ich przestępnego pochodzenia lub miejsca umieszczenia, ich wykrycie, zajęcie albo orzeczenie przepadku, środki płatnicze, instrumenty finansowe, papiery wartościowe, wartości dewizowe, prawa majątkowe lub inne mienie ruchome lub nieruchomości, pochodzące z korzyści związanych z popełnieniem czynu zabronionego

Źródła:

https://ec.europa.eu/info/business-economy-euro/banking-and-finance/financial-supervision-and-risk-management/anti-money-laundering-and-countering-financing-terrorism_en

https://www.irs.gov/

www.praniepieniedzy.pl