Prawo odmowy składania zeznań a prawo odmowy odpowiedzi na pytanie

Prawo odmowy składania zeznań a prawo odmowy odpowiedzi na pytanie

Na pewno zetknąłeś się Drogi Czytelniku z określeniem dotyczącym odmowy składania zeznań. Niestety w społeczeństwie utrwalił się pogląd, iż jeśli się nie chce, nie trzeba zeznawać jako świadek. Dzisiaj opiszę krótko, jak należy zachować się w przypadku, gdy zostaniemy wezwani przez sąd cywilny do złożenia zeznań w charakterze świadka.

Na wstępie już należy zaznaczyć i podkreślić, że nikt nie ma prawa odmówić zeznań
w charakterze świadka , z wyjątkiem:

  • małżonków stron,
  • ich wstępnych (rodziców, dziadków),
  • zstępnych (dzieci)
  • rodzeństwa

Ponadto prawo odmowy zeznań dotyczy powinowatych w tej samej linii lub stopniu oraz osób pozostających ze stronami w stosunku przysposobienia.

Prawo odmowy zeznań trwa po ustaniu małżeństwa lub rozwiązaniu stosunku przysposobienia. Jest jednak wyjątek, według którego odmowa zeznań nie jest dopuszczalna w sprawach o prawa stanu, z wyjątkiem spraw o rozwód.

Istotne jest, że z prawa do odmowy składania zeznań przed sądem można skorzystać po stawieniu się na rozprawie i złożeniu oświadczenia o korzystaniu z tego prawa. Nie można dorozumiewać odmowy składania zeznań poprzez niestawiennictwo świadka na sprawie.

Przed przystąpieniem do przesłuchania świadka powinien on zostać pouczony przez przewodniczącego o obu przysługujących mu uprawnieniach, tj. prawie odmowy zeznań
i prawie odmowy odpowiedzi na zadane pytanie (art. 266 § 1 KPC). Niedopełnienie powyższego obowiązku uchyla karalność fałszywych zeznań (wyrok SN z dnia 3 czerwca 2002 r.), a ponadto powoduje, że świadek, który już złożył zeznania, może nadal skorzystać
z prawa odmowy ich złożenia. W takim wypadku sąd powinien ten dowód pominąć i odstąpić od dokonywania na jego podstawie ustaleń faktycznych.

Za nieusprawiedliwione niestawiennictwo sąd skaże świadka na grzywnę, po czym wezwie go powtórnie, a w razie ponownego niestawiennictwa skaże go na ponowną grzywnę i może zarządzić jego przymusowe sprowadzenie.

Uwaga!  za nieuzasadnioną odmowę zeznań lub przyrzeczenia sąd, po wysłuchaniu obecnych stron co do zasadności odmowy, skaże świadka na grzywnę.

Podkreślam również, że nie mają prawa odmowy zeznań osoby faktycznie pozostające
ze stroną we wspólnym pożyciu (konkubinat).

Poza prawem odmowy zeznań, ustawodawca przewidział również możliwość odstąpienia od udzielenia przez świadka informacji o danych faktach w postaci prawa odmowy odpowiedzi na zadane mu pytania.

Świadek może odmówić odpowiedzi na zadane mu pytanie , jeżeli:

  • zeznanie mogłoby narazić jego lub jego bliskich na odpowiedzialność karną, hańbę lub dotkliwą i bezpośrednią szkodę majątkową

albo

  • jeżeli zeznanie miałoby być połączone z pogwałceniem istotnej tajemnicy zawodowej.

W ten sposób lekarz czy też radca prawny ma prawo odmówić odpowiedzi na zadane mu przed sądem pytanie, jeśli zeznanie miałoby być połączone z pogwałceniem istotnej tajemnicy zawodowej.

Tajemnicą zawodową objęci są też niejako duchowni, gdyż mają prawo odmówić zeznań co do faktów powierzonych mu na spowiedzi.

Jeśli sąd wezwie nas na świadka, dostaniemy pismo zawierające:

  • imię, nazwisko i zamieszkanie wezwanego,
  • miejsce i czas przesłuchania,
  • nazwiska stron
  • przedmiot sprawy
  • zwięzłą osnowę przepisów o karach za pogwałcenie obowiązków świadka,
  • informacje o zwrocie wydatków koniecznych, związanych ze stawiennictwem
    do sądu, oraz o wynagrodzeniu za utratę zarobku.

Z samego wezwanie będzie więc wiadomo, że mamy stawić się w konkretnym sądzie, konkretnego dnia i o konkretnej godzinie celem przesłuchania w charakterze świadka
w sprawie dotyczącej np. zapłaty, gdzie stronami postępowania są  Kowalski i Nowak.

Na końcu warto jeszcze dodać, że świadkami nie mogą być:

  • osoby niezdolne do spostrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń;
  • wojskowi i urzędnicy niezwolnieni od zachowania w tajemnicy informacji niejawnych o klauzuli "zastrzeżone" lub "poufne" oraz osoby zobowiązane do zachowania tajemnicy Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli ich zeznanie miałoby być połączone z jej naruszeniem;
  • przedstawiciele ustawowi stron oraz osoby, które mogą być przesłuchane
    w charakterze strony jako organy osoby prawnej lub innej organizacji mającej zdolność sądową;
  • współuczestnicy jednolici.

W razie pytań, czy też wątpliwości, napisz do mnie maila na adres: prawnik@metropoliabydgoska.pl

Przemysław Piątek

radca prawny

tel.: 792-262-264

www.radcapiatek.pl

Podstawa prawna: art.  258-277 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U.2018.1360 t.j.)