Prokurator nie chce prowadzić postępowania? Co może pokrzywdzony?

Dzisiaj chciałbym poradzić Ci, jak uniknąć błędów w postępowaniu, gdy zostałeś pokrzywdzony przestępstwem i napotykasz opór ze strony oskarżyciela publicznego (prokuratora). Inspiracją do powstania tego wpisu jest jedna ze spraw prowadzonych przeze mnie z urzędu a w zasadzie sposób w jaki potraktowano w trakcie postępowania pokrzywdzonego, nieposiadającego odpowiedniej wiedzy prawnej.

Jak poradzić sobie w sytuacji kiedy oskarżyciel publiczny nie zgadza się z Tobą w szczególności co do oceny czy zostało popełnione przestępstwo na Twoją szkodę czy też nie? Jak przejąć pałeczkę i samemu wcielić się w rolę "prokuratora" w takiej sytuacji i doprowadzić do skazania osoby, która popełniła przestępstwo na naszą szkodę?

Wyobraź sobie sytuację, że jesteś pokrzywdzonym. Za przykład niech posłuży nam przestępstwo oszustwa (art. 286 k.k.). Zostałeś oszukany, stąd pierwsze kroki kierujesz do jednostki Policji lub Prokuratury i zawiadamiasz o przestępstwie. W Twojej ocenie osoba, przez którą zostałeś oszukany popełniła przestępstwo na Twoją szkodę.

Jakie czynności podejmować w postępowaniu?

Policjant przyjmuje zawiadomienie, rozpoczynają się czynności sprawdzające, czekasz, czekasz, nic się z Twoim zawiadomieniem nie dzieje... aż w końcu odbierasz pismo z prokuraury. Otwierasz kopertę z nadzieją, że oszust zostanie ukarany a Twoja szkoda naprawiona w toku postępowania karnego.

Zdarza się jednak, że tak się nie dzieje. Zamiast zawiadomienia o wszczęciu dochodzenia lub śledztwa, otrzymujesz zawiadomienie o odmowie jego wszczęcia , ewentualnie zawiadomienie o jego umorzeniu - najczęściej z uzasadnieniem, że czyn nie stanowi przestępstwa lub nie wykryto sprawcy.

Należy zwrócić szczególną uwagę na to czy jest to postanowienie o odmowie czy o umorzeniu - dlaczego jest to takie ważne powiem już za chwilę.

Uwaga!
Zarówno na postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego (karnego) jak również na postanowienie o jego umorzeniu przysługuje Wam jako pokrzywdzonym zażalenie. Zażalenie wnosi się do Sądu za pośrednictwem Prokuratora, który je wydał w terminie 7 dni od jego otrzymania.

Co jest w tym miejscu istotne? Jeżeli uważasz, że zostałeś pokrzywdzony przestępstwem, a prokurator uważa inaczej, a Ty mimo to chciałbyś doprowadzić do oskarżenia osoby, co do której twierdzisz, że popełniła przestępstwo musisz być aktywny w postępowaniu. Jeżeli jednak pomimo twoich starań otrzymasz postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania lub o jego umorzeniu złóż na nie zażalenie i przedstaw swoje argumenty Sądowi.

Pamiętaj, że jeżeli chcesz skorzystać z możlwiości samodzielnego wniesienia aktu oskarżenia (subsydiarny akt oskarżenia), musisz najpierw przejść pewną ścieżkę, wypełnić pewien schemat postępowania - tj. wyczerpać drogę "nacisku" na prokuratora aby to najpierw on postarał się ten akt oskarżenia przedstawić Sądowi. Co więcej, musisz tą drogę nacisku wyczerpać w sposób odpowiedni - jeżeli się pomylisz, może Cię to kosztować utratą możliwości samodzielnego wniesienia aktu oskarżenia.

Prokurator nie sporządza aktu oskarżenia - błędy, co dalej?

Przepisy k.p.k. wskazują, iż aby pokrzywdzony mógł wystąpić z aktem oskarżenia do Sądu (subsydiarny akt oskarżenia), Prokurator musi dwukrotnie wydać postanowienie o odmowie lub umorzeniu postępowania. W praktyce żebyś mógł wystąpić z tym aktem (jeżeli oczywiście nie zdołasz przekonać prokuratora do jego wniesienia), musisz zmusić prokuratora do dwukrotnego wydania takiego postanowienia.

Teraz najważniejsza rzecz. Wielu pokrzywdzonych popełnia na tym etapie błąd. Po części jest to wina niejasnych pouczeń w przedmiotowych postanowieniach - działających na zasadzie kopiuj-wklej szeregu przepisów, nie mających zastosowania do obecnej sytuacji pokrzywdzonego. Pokrzywdzeni pozostają w przekonaniu, że jeżeli prokurator wydał postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania, pokrzywdzony wniósł zażalenie na tę odmowę, Sąd nakazał prokuratorowi postępowanie prowadzić, lecz ten po krótkim prowadzeniu je umorzył to już wtedy mogą oni wnosić akt oskarżenia do Sądu - gdyż prokurator dwukrotnie podjął decyzję skutkującą "brakiem prowadzenia postępowania". Przekonani o tym fakcie, nie spieszą się, gdyż przecież na wniesienie aktu oskarżenia mają sporo czasu - 1 miesiąc. Zanim zostaną wyprowadzeni z błędu zazwyczaj mija im 7-dniowy termin na wniesienie zażalenia na to postanowienie.

Niestety jest to błąd. W powyższej sytuacji, pokrzywdzonemu przysługiwało zażalenie i dopiero gdyby prokurator wydał ponownie postanowienie o umorzeniu postępowania, pokrzywdzony mógłby wystąpić z subsydiarnym aktem oskarżenia. Uwaga! Abyś Ty jako pokrzywdzony mógł wnieść do Sądu akt oskarżenia prokurator musi dwukrotnie wydać postanowienie, które będzie tożsame rodzajowo! A więc:

1. Dwukrotne postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania;

2. Dwukrotne postanowienie o umorzeniu postępowania.

Jak więc postępować prawidłowo? Podsumowanie.

Jeżeli zatem zdarzyło się, że prokurator najpierw wydaje postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania, składaj na nie zażalenie. Jeżeli Sąd uwzględni twoje zażalenie, prokurator będzie prowadził postępowanie. Jeżeli po przeprowadzeniu postępowania je umorzy, masz dwa różne rodzajowo postanowienia więc nie możesz wnieść subsydiarnego aktu oskarżenia - powinieneś wnieść zażalenie na postanowienie o umorzeniu postępowania. Jeżeli Sąd je uwzględni i nakaże prokuratorowi nadal je prowadzić, a prokurator nadal nie znajdzie podstaw do wniesienia aktu oskarżenia i postępowanie umorzy - zwróć uwagę - masz 2 postanowienia o umorzeniu postępowania, czyli dwa takie same rodzajowo postanowienia!

To finalnie otwiera ci drogę do samodzielnego wystąpienia z aktem oskarżenia. Pamiętaj, że od tego jak skuteczne będą twoje zażalenia zależy dalszy tok postępowania - należy je więc umiejętnie uzasadnić. Staraj się zatem właściwie kierować postępowaniem aby skutecznie realizować swoje uprawnienia jako pokrzywdzony.

Marcin Kotarba radca prawny
Kancelarie Radców Prawnych
ul. Św. Gertrudy 18/2
31-048 Kraków

Link do artykułu na blogu: https://www.radcakrakow.pl/prokurator-nie-chce-prowadzic-postepowania/

Strona internetowa: https://www.radcakrakow.pl
tel. 606 460 829