Restrukturyzacja przedsiębiorstw

Od 1 stycznia 2016 r. obowiązuje w polskim systemie prawa ustawa z dnia 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne („ Ustawa ”). Nowe prawo przewiduje cztery sposoby na wyjście z tarapatów finansowych firmy, a mianowicie:

1. postępowanie o zatwierdzenie układu – umożliwia zawarcie układu w wyniku samodzielnego zbierania głosów wierzycieli przez dłużnika bez udziału sądu (może być prowadzone, jeżeli suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem);
2. przyspieszone postępowanie układowe – umożliwia dłużnikowi zawarcie układu po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności w uproszczonym trybie (może być prowadzone, jeżeli suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem);
3. postępowanie układowe – umożliwia dłużnikowi zawarcie układu po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności (może być prowadzone, jeżeli suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem);
4. postępowanie sanacyjne – umożliwia dłużnikowi przeprowadzenie działań sanacyjnych (uzdrawiających) oraz zawarcie układu po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności. Działaniami sanacyjnymi są czynności prawne i faktyczne, które zmierzają do poprawy sytuacji ekonomicznej dłużnika i mają na celu przywrócenie dłużnikowi zdolności do wykonywania zobowiązań, przy jednoczesnej ochronie przed egzekucją.

Celem postępowania restrukturyzacyjnego jest uniknięcie ogłoszenia upadłości dłużnika przez umożliwienie mu restrukturyzacji w drodze zawarcia układu z wierzycielami, a w przypadku postępowania sanacyjnego – również przez przeprowadzenie działań sanacyjnych, przy zabezpieczeniu słusznych praw wierzycieli.

Przepisy Ustawy stosuje się do:

1. osób fizycznych, osób prawnych i tzw. jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną (np. spółki osobowe, fundacje, stowarzyszenia), które prowadzą we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową;
2. spółek z ograniczoną odpowiedzialnością i spółek akcyjnych nieprowadzących działalności gospodarczej;
3. wspólników osobowych spółek handlowych ponoszących odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem;
4. wspólników spółki partnerskiej.

Postępowanie restrukturyzacyjne może być prowadzone wobec dłużnika niewypłacalnego lub zagrożonego niewypłacalnością. Dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Domniemywa się, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące. Dłużnik będący osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, jest niewypłacalny także wtedy, gdy jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące. Przez dłużnika zagrożonego niewypłacalnością należy rozumieć dłużnika, którego sytuacja ekonomiczna wskazuje, że w niedługim czasie może stać się niewypłacalny.

Sąd odmawia otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, jeżeli skutkiem tego postępowania byłoby pokrzywdzenie wierzycieli. Sąd odmawia otwarcia postępowania układowego lub sanacyjnego również, jeżeli nie została uprawdopodobniona zdolność dłużnika do bieżącego zaspokajania kosztów postępowania i zobowiązań powstałych po jego otwarciu.

Postępowanie restrukturyzacyjne przewiduje wiele mechanizmów naprawczych zagrożonego biznesu. Restrukturyzacja zobowiązań dłużnika obejmuje w szczególności:

1. odroczenie terminu wykonania zobowiązania;
2. rozłożenie spłaty na raty;
3. zmniejszenie wysokości zobowiązania;
4. konwersję wierzytelności na udziały lub akcje;
5. zmianę, zamianę lub uchylenie prawa zabezpieczającego określoną wierzytelność.

Propozycje układowe mogą wskazywać na jeden lub więcej sposobów restrukturyzacji zobowiązań dłużnika. Postępowanie restrukturyzacyjne jest bardzo interesujące zarówno dla wierzyciela, jak i dla dłużnika, ponieważ dłużnikowi dane są szanse wyjścia z kryzysu (m. in. od dnia otwarcia restrukturyzacji nie są naliczane odsetki od zobowiązań), natomiast wierzyciel otrzymuje szansę na doprowadzenie do odzyskania całości lub znacznej części swoich roszczeń od dłużnika. Co więcej, po prawomocnej odmowie zatwierdzenia układu lub prawomocnym umorzeniu postępowania restrukturyzacyjnego wyciąg z zatwierdzonego spisu wierzytelności, zawierający oznaczenie wierzyciela i przysługującej mu wierzytelności, stanowi tytuł egzekucyjny przeciwko dłużnikowi.