SŁUŻEBNOŚĆ PRZESYŁU NALEŻY ROZUMIEĆ JAKO SŁUŻEBNOŚĆ CZYNNĄ

Służebności przesyłu dla gazociągu wybudowanego przed 12 grudnia 2001 r. nie obejmuje obszaru strefy kontrolowanej, tak brzmi odpowiedź Sądu Najwyższego zawarta w uchwale z 11 grudnia 2015 r., w sprawie III CZP 88/15, na pytanie prawne Sądu Okręgowego w Bielsku-Białej.

Nasza Kancelaria specjalizuje się w problematyce służebności przesyłu, stąd przedstawiamy szerszy komentarz do orzeczenia:

Przede wszystkim należy zauważyć, iż z istoty konstrukcji prawnej służebności przesyłu wynika, iż jej przedmiotem, zgodnie z zakresem art. 305 [1] k.c., ma być służebność czynna. Służebność ta ma bowiem polegać na obciążeniu nieruchomości w sposób możliwie najmniej dotkliwy dla jej właściciela, który to sposób jednocześnie będzie umożliwiał uprawnionemu przedsiębiorstwu przesyłowemu wykonywanie jego obowiązków względem odbiorców sieci przesyłowej.

Służebność przesyłu jest zatem służebnością czynną o charakterze funkcjonalnym. Samo już odwołanie do art. 49 k.c. wystarcza dla ustalenia, jaki jest cel służebności przesyłu i już sama funkcja urządzeń przesyłowych wskazanych w art. 49 k.c. determinuje jedyny możliwy sposób ich wykorzystania- eksploatację (w wypadku urządzeń już istniejących na nieruchomości, na której dopiero ustanawia się służebność przesyłu) lub ich budowę i eksploatację (w wypadku ustanawiania służebności przesyłu celem wybudowania infrastruktury przesyłowej na nieruchomości, na której infrastruktura taka jeszcze nie występuje).

Należy podkreślić, iż instytucja służebności przesyłu została wprowadzona nowelizacją kodeksu cywilnego wprowadzającą także zmianę w art. 49 poprzez dodanie do niego § 2, tak więc przepisy te nie mogą być traktowane w oderwaniu od siebie. Regulację z art. 305[1] k.c. należy bezwzględnie rozpatrywać łącznie i w kontekście art. 49 § 1 k.c..

Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 26 kwietnia 2013 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe i ich usytuowanie (Dz.U. z 2013 r., poz. 640) jest aktem wykonawczym do ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo Budowlane (tj. w Dz. U. z 2013 r., poz. 1409) i ustala warunki techniczno-budowlane, które należy stosować przy projektowaniu i budowaniu gazociągów zgodnie art. 5, ust. 1 i art. 7 ust.2 pkt 2) ww. ustawy i nie dotyczy zasad korzystania z obcych nieruchomości przez właścicieli gazociągów. Rozporządzenie to związane jest ze szkodami wynikającymi z lokalizacji gazociągów w przestrzeni obciążonych nieruchomości. Odszkodowania za szkody te ustala się w trybie administracyjnym, według zasad wynikających z art. 36 ust. 1-3 lub art. 58 ust. 2 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym albo art. 24 ustawy z dnia 24 kwietnia 2009 r. o inwestycjach w zakresie terminalu regazyfikacyjnego skroplonego gazu ziemnego w Świnoujściu (tzw. „specustawa gazowa”, Dz. U. z 2009 r. nr 84, poz. 700, z późn. zm.).

Czym innym jest rekompensata szkód powstałych na skutek lokalizacji infrastruktury gazowej w przestrzeni obcych nieruchomości i ustanowienia dla niej strefy kontrolowanej według zasad wynikających z przepisów rozporządzenia z dnia 26 kwietnia 2013 r., a czym innym fizyczne korzystanie z obcych nieruchomości polegające na prawie przejścia i przejazdu wzdłuż gazociągów oraz wykonywania prac konserwacyjnych (np. pomalowanie słupka trasowego) i czynności eksploatacyjnych umożliwiających sprawne funkcjonowanie gazociągów. Szerokości stref kontrolowanych są szersze od zakresu w jakim przedsiębiorstwo przesyłowe współkorzysta z cudzych nieruchomości, na których jest posadowiona jego infrastruktura przesyłowa stąd też nie ustanawia się służebność przesyłu w pasach o szerokości odpowiadającej szerokości strefy kontrolowanej, ani tym bardziej w pasach szerszych np. wynikających z planów miejscowych.

Warto również zwrócić uwagę na nieprawidłową praktykę sądów, które zaliczały do służebności przesyłu pas niezbędny do usunięcia awarii i przeprowadzenia remontów gazociągów. Nie sposób jest bowiem ustalić jednoznacznie i ponad wszelką wątpliwość jaki pas gruntu będzie potrzebny pod usunięcie awarii, a więc zdarzenia przyszłego, czysto hipotetycznego, całkowicie niepewnego i niespodziewanego, której przebiegu, skutków oraz sprzętu i prac potrzebnych do jej usunięcia nie sposób przewidzieć. Podobnie rzecz ma się do remontów gazociągów.

Usunięcie awarii i jej skutków, jak też remonty stanowią przedmiot odrębny od normalnego funkcjonowania przedsiębiorstwa przesyłowego trudniącego się eksploatacją gazociągu i z uwagi na ich przyszły i nieokreślony charakter każdorazowo podlegają regulacji w drodze indywidualnie ustalanych odszkodowań. Jeśli zaś chodzi o przebudowę gazociągu wymagane jest dla niej przeprowadzenie postępowania administracyjnego i uzyskanie m.in. zgody na lokalizację i pozwolenia na budowę.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Oto pytania zadane przez SO w Bielsko-Białej:
„1. Czy służebność przesyłu dla gazociągu wybudowanego przed dniem 12 grudnia 2001 r. obejmuje obszar strefy kontrolowanej określonej w § 10 w zw. z § 110 i w załączniku Nr 2 do rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 26 kwietnia 2013 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe i ich usytuowanie (Dz.U.2013.640),
a w razie pozytywnej odpowiedzi na pytanie 1,
2. Czy służebność przesyłu dla gazociągu może obciążać nieruchomość, na której nie znajduje się urządzenie przesyłowe, ale która jest objęta obszarem strefy kontrolowanej określonej w § 10 w zw. z § 110 i w załączniku Nr 2 do rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 26 kwietnia 2013 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe i ich usytuowanie (Dz.U.2013.640),
a w razie negatywnej odpowiedzi na pytanie 1,
3. Czy wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu dla gazociągu wybudowanego przed dniem 12 grudnia 2001 r. obejmuje również wynagrodzenie za istnienie obciążenia nieruchomości wynikającego ze strefy kontrolowanej określonej w § 10 w zw. z § 110 i w załączniku Nr 2 do rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 26 kwietnia 2013 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe i ich usytuowanie (Dz.U.2013.640) poza pasem służebności przesyłu, a jeśli tak, to czy takie wynagrodzenie dotyczy również, należącej do tego samego właściciela, nieruchomości, na której nie znajduje się urządzenie przesyłowe?”

Sprawę, na gruncie której zadano pytania przybliża Rzeczpospolita w artykule: http://www.rp.pl/Nieruchomosci/312119885-Sad-Najwyzszy-wynagrodzenie-za-sluzebnosc-przesylu-nie-obejmuje-strefy-kontrolowanej.html

Uzasadnienie orzeczenia zostało opublikowane i jest dostępne na stronie SN: http://www.sn.pl/orzeczni.../SitePages/Baza_orzeczen.aspx...