Upadek zabezpieczenia – o czym warto pamiętać

W każdym postępowaniu sądowym, szczególnie o zapłatę, bardzo ważnym elementem jest uzyskanie zabezpieczenia roszczenia. Zabezpieczenie sądowe można uzyskać przede wszystkim wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie. Niestety zabezpieczenie kiedyś musi upaść i dzieje to się m. in. w terminie wskazanym przez Sąd lub po upływie dwóch miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia uwzględniającego roszczenie, chyba że zabezpieczony podmiot wniósł o dokonanie czynności egzekucyjnych (art. 754'1 kodeksu postępowania cywilnego). Jeżeli chodzi o zabezpieczenie roszczenia poprzez zajęcie ruchomości, wynagrodzenia za pracę, wierzytelności z rachunku bankowego albo innej wierzytelności lub innego prawa majątkowego, to zabezpieczenie takie upada, jeżeli m. in. uprawniony w terminie miesiąca od uprawomocnienia się orzeczenia uwzględniającego roszczenie nie wniósł o dokonanie dalszych czynności egzekucyjnych. Przez wniosek o „dokonanie dalszych czynności egzekucyjnych” należy rozumieć wniosek o wszczęcie egzekucji na podstawie prawomocnego orzeczenia zasądzającego zabezpieczone roszczenie. Za taki wniosek nie będzie uznany wniosek o nadanie klauzuli wykonalności prawomocnemu orzeczeniu.

Jak wskazano powyżej, Sąd może w postanowieniu oznaczyć inny termin upadku zabezpieczenia, z tym że wyznaczenie terminu dłuższego niż określony w art. 754'1 § 1 kpc nie stanowi jego przedłużenia, lecz wyznaczenie nowego, który go zastępuje. Rozstrzygnięcie w tym przedmiocie może być zawarte zarówno w postanowieniu o udzieleniu zabezpieczenia, orzeczeniu merytorycznym zasądzającym zabezpieczone świadczenie, jak i w samodzielnym postanowieniu, które może być wydane także po wydaniu prawomocnego orzeczenia merytorycznego uwzględniającego roszczenie, lecz przed jego upadkiem z mocy prawa. Wyznaczenie przez Sąd innego terminu upadku zabezpieczenia będzie aktualne najczęściej wtedy, gdy uprawniony mimo uzyskania orzeczenia uwzględniającego zabezpieczone roszczenie nie może być zaspokojony, np. w przypadku zasądzenia przyszłych powtarzających się świadczeń (art. 190 kpc), rozłożenia świadczenia na raty (art. 320 kpc), rozłożenia na raty albo odroczenia terminu spłat i dopłat w sprawach działowych (art. 623, art. 688, art. 567 § 3 kpc). Inny termin upadku zabezpieczenia należy też ustalić w  sytuacji, kiedy dłużnik objęty jest ochroną przed egzekucją w myśl ustawy Prawo restrukturyzacyjne. W razie potrzeby wniosek o wyznaczenie innego terminu upadku zabezpieczenia może być ponawiany przez uprawnionego. Uprawniony powinien wówczas – analogicznie do pierwszego wniosku – wskazać na okoliczności, które uniemożliwiły mu podjęcie czynności procesowych zapobiegających upadkowi zabezpieczenia w terminie ustawowym bądź w terminie wyznaczonym przez Sąd we wcześniej wydanym postanowieniu. Ponieważ zdarza się, że nadanie klauzuli wykonalności niejednokrotnie wymaga pewnego okresu (zwłaszcza gdy klauzula wykonalności ma być nadana przeciwko albo na rzecz osoby niewymienionej w tytule egzekucyjnym), termin 2 miesięcy przewidziany w przepisie art. 754'1 § 1 kpc oraz miesięczny przewidziany w przepisie art. 754'1 § 2 kpc może okazać się zbyt krótki, aby uprawniony mógł zgłosić wniosek o wszczęcie egzekucji wraz załączonym do niego tytułem wykonawczym, co niechybnie doprowadzi do upadku zabezpieczenia z mocy prawa. W celu zapobiegnięcia temu nieszczęściu (upadek zabezpieczenia najczęściej doprowadzi do utraty sensu prowadzenia całego wieloletniego postępowania sądowego) wierzyciel powinien złożyć wniosek o określenie przez Sąd innego terminu upadku zabezpieczenia, jednakże może to uczynić wyłącznie przed upadkiem zabezpieczenia z mocy prawa. Prawidłowość tę potwierdził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 13 stycznia 2022 r. (sygn. akt: III CZP 65/22).