Upadłość konsumencka

Upadłość konsumencka jest postępowaniem sądowym przeznaczonym dla osób fizycznych, które z różnych przyczyn stały się niewypłacalne i nie są w stanie realizować swoich zobowiązań finansowych. Z chwilą ogłoszenia upadłości konsumenckiej może dojść do spłaty zadłużenia i zaspokojenia wierzycieli lub umorzenia długów w całości bądź w części. Z ostatnim rozwiązaniem będziemy mieli do czynienia w sytuacji, gdy dłużnik nie posiada żadnego majątku i oszczędności, zatem nie będzie, z czego ściągnąć jego należności.

Po wejściu w życie ustawy nowelizującej (tj. po 24 marca 2020 roku) przepisy dotyczące upadłości konsumenckiej mają również zastosowanie do osób fizycznych, które były, ale już nie są przedsiębiorcami, jeśli wniosek o ogłoszenie upadłości został złożony w ciągu roku:

• od dnia śmierci dłużnika,
• wyrejestrowania działalności gospodarczej,
• czy zaprzestaniu prowadzenia działalności.

W przypadku osób fizycznych, które były przedsiębiorcami, przepisy prawa upadłościowego stawiają wymóg złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości przez wierzyciela, natomiast samo postępowanie prowadzonej jest według przepisów o upadłości konsumenckiej. Powyższe prowadzi do wniosku, iż ustawodawca jest niekonsekwentny, albowiem, jeżeli wobec osoby fizycznej, która wcześniej prowadziła jednoosobową działalność gospodarczą nie znajdują zastosowania przepisy działu I i II prawa upadłościowego, dotyczące przedsiębiorców, lecz przepisy regulujące upadłość konsumencką to jasnym jest, iż zgodnie z art. 4911 i n. PrUp legitymacja do złożenia wniosku o upadłość przysługuje także dłużnikowi. Składając wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej należy mieć jednakże na uwadze, że Sądowi Orzekającemu przysługuje uprawnienie do wydania orzeczenia, w którym postanowi on o prowadzeniu postępowania upadłościowego względem osoby fizycznej na podstawie przepisów dotyczących przedsiębiorców. Przepisy te mogą znaleźć zastosowanie, gdy liczba dłużników jest znaczna, majątek dłużnika jest sporych rozmiarów lub ze względu na wyższy stopień skomplikowania sprawy.

Przechodząc do kwestii stricte formalnych, wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej sporządza się na formularzu , który dostępny jest na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości. Wniosek sporządzony przez dłużnika powinien zawierać następując dane:

• imię i nazwisko, miejsce zamieszkania, adres oraz numer PESEL dłużnika, a jeżeli dłużnik nie posiada numeru PESEL - inne dane umożliwiające jego jednoznaczną identyfikację;
• NIP dłużnika, jeżeli dłużnik miał taki numer w ciągu ostatnich dziesięciu lat przed dniem złożenia wniosku;
• wskazanie miejsc, w których znajduje się majątek dłużnika;
• wskazanie okoliczności, które uzasadniają wniosek i ich uprawdopodobnienie;
• aktualny i zupełny wykaz majątku z szacunkową wyceną jego składników;
• spis wierzycieli z podaniem ich adresów i wysokości wierzytelności każdego z nich oraz terminów zapłaty;
• spis wierzytelności spornych z zaznaczeniem zakresu, w jakim dłużnik kwestionuje istnienie wierzytelności; wskazanie wierzytelności w spisie wierzytelności spornych nie stanowi jej uznania;
• listę zabezpieczeń ustanowionych na majątku dłużnika wraz z datami ich ustanowienia, w szczególności hipotek, zastawów i zastawów rejestrowych;
• informację o osiągniętych przychodach oraz o kosztach poniesionych na swoje utrzymanie oraz osób pozostających na utrzymaniu dłużnika, w ostatnich sześciu miesiącach przed dniem złożenia wniosku;
• informację o czynnościach prawnych dokonanych przez dłużnika w ostatnich dwunastu miesiącach przed dniem złożenia wniosku, których przedmiotem były nieruchomości, akcje lub udziały w spółkach;
• informację o czynnościach prawnych dokonanych przez dłużnika w ostatnich dwunastu miesiącach przed dniem złożenia wniosku, których przedmiotem były ruchomości, wierzytelności lub inne prawa, których wartość przekracza 10 000 zł;
• oświadczenie o prawdziwości danych zawartych we wniosku .

Żadnego z powyższych punktów nie można pomijać, a sam wniosek powinien zostać bardzo starannie sporządzony, albowiem w przypadku stwierdzenia przez sąd jakichkolwiek nieprawidłowości zawartych w nim danych lub prób ukrycia przez dłużnika pewnych składników swojego majątku, postępowanie zostanie umorzone, co jest jednoznaczne z brakiem oddłużenia.

Wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej podlega opłacie sądowej w wysokości 30 zł, którą należy uiścić w kasie sądu lub na rachunek bankowy właściwego do rozpoznania sprawy sądu upadłościowego, tj. Sądu Rejonowego - Sąd Gospodarczy na obszarze, którego znajduje się miejsce stałego pobytu osoby, co, do której ma zostać ogłoszona upadłość.

Dłużnik podejmując decyzję o złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej musi mieć przede wszystkim świadomość, że dotychczas zgromadzony przez niego majątek zostanie przez syndyka zlikwidowany. Likwidacji przez syndyka podlegają wszelkie nieruchomości, jak również ruchomości, zajęte mogą zostać również akcje, udziały dłużnika w spółkach, a także wynagrodzenie pobierane za pracę w części podlegającej zajęciu. Dodatkowo osoba zadłużona traci możliwość korzystania ze swojego majątku i dysponowania nim, albowiem pieczę nad tym sprawuje syndyk. Należy mieć również na uwadze, że nie wszystkie długi podlegają umorzeniu, do tego katalogu zalicza się m.in. zaległe alimenty, orzeczone renty odszkodowawcze, obowiązek naprawienia szkody oraz zadośćuczynienia za wyrządzone krzywdy, sądowe kary grzywny.

Wyboru sposobu likwidacji majątku dłużnika dokonuje samodzielnie syndyk, w sposób, który umożliwia zaspokojenie wierzycieli w jak największym stopniu, z uwzględnieniem kosztów likwidacji. Sąd w postanowieniu o ustaleniu planu spłaty wierzycieli określa termin nie dłuższy niż trzydzieści sześć miesięcy, w ciągu, którego upadły jest obowiązany spłacać swoje zobowiązania, które zostały uznane na liście wierzytelności. W przypadku ustalenia przez sąd, iż upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa, plan spłaty nie może być krótszy niż trzydzieści sześć miesięcy ani dłuższy niż osiemdziesiąt cztery miesiące. Natomiast w przypadku, gdy w drodze wykonywania planu spłaty wierzycieli, dłużnik spłacił, co najmniej 70% zobowiązań objętych planem, wówczas termin nie można zostać oznaczony na dłuższy niż rok. Sąd może również umorzyć zobowiązania upadłego bez ustalania planu spłaty wierzycieli, jeśli jego sytuacja w oczywisty sposób wskazuje, że jest on trwale niezdolny do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach spłaty wierzycieli.

W obecnym stanie prawnym, Sąd może wydać postanowienie o odmowie zarówno ustalenia planu spłat, jak i umorzenia zobowiązań bez ustalenia planu spłat, jak i warunkowego umorzenia zobowiązań bez ustalenia planu spłat, tylko wtedy, gdy:

1)  upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień w sposób celowy, w szczególności przez trwonienie części składowych majątku oraz celowe nieregulowanie wymagalnych zobowiązań, lub

2)  w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości w stosunku do upadłego prowadzono postępowanie upadłościowe, w którym umorzono całość lub część jego zobowiązań.

Przy czym obie te podstawy mogą zostać uznane za niewystarczające do odmowy oddłużenia w każdej z trzech dopuszczalnych form jeżeli jego uwzględnienie wniosku (zarówno o ustalenie planu spłat, jak i o umorzenie zobowiązań, jak i warunkowe umorzenie zobowiązań) jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi (np. kalectwem, chorobom, niezawinioną utratą źródeł zarobkowania i obiektywną niemożnością powrotu do poprzedniego stanu itp.). Biorąc jednakże pod uwagę, że użyte przez ustawodawcę wyrażenia słuszność, humanitaryzm i należyta staranność są pojęciami nieostrymi, dlatego też sąd każdorazowo będzie miał obowiązek dokonać ich wykładni i odnieść się do twierdzeń dłużnika.

Ostatnią z ważniejszych konsekwencji jaką należy wziąć pod uwagę składając wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, dotyczy upadłych pozostających we związkach małżeńskich, albowiem z dniem ogłoszenia upadłości jednego z małżonków powstaje z mocy prawa rozdzielność majątkowa, a majątek wspólny obok majątku osobistego dłużnika wchodzi do masy upadłości. Majątkiem tym będzie miał prawo zarządzać wyłącznie syndyk.