Uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne alternatywą dla przedsiębiorcy w czasach kryzysu?

Uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne alternatywą dla przedsiębiorcy w czasach kryzysu?

Trwająca pandemia wirusa SARS-CoV-2 z całą pewnością będzie w najbliższych miesiącach powodem różnorakich stanów kryzysowych wśród przedsiębiorców. Nie ma wątpliwości, że jednym z najistotniejszych z owych kryzysów, może okazać się kryzys płynnościowy. Skutkiem takiego kryzysu w najgorszym wypadku może być powstanie stanu niewypłacalności. W najlepszym wypadku problemy takie mogą skutkować zagrożeniem niewypłacalnością i w konsekwencji konieczność podjęcia „ akcji ratunkowej ” z zastosowaniem instytucji prawa restrukturyzacyjnego lub upadłościowego.

Problem jednak w tym, że wdrożenie jakichkolwiek instrumentów czy w ramach upadłości, czy w ramach restrukturyzacji wymaga obecnie aktywnej roli sądu. Te natomiast dotknięte są skutkami wystąpienia stanu epidemii i sporo czasu może minąć, nim odzyskają „przedpandemiczną” sprawność. Czas zatem, jaki może upłynąć od złożenia przez przedsiębiorcę wniosku np. o otwarcie przyspieszonego postępowania układowego do jego rozpoznania przez sąd, może okazać się zbyt długi, by uchronić dotkniętego kryzysem wnioskodawcę przed przysłowiowym „bankructwem”. Jest to szczególnie istotne, gdyż w tym czasie, wierzyciele mogą prowadzić czynności egzekucyjne dodatkowo pogarszające i tak złą sytuację dłużnika.

Nowy rodzaj postępowania jako „ remedium ”?

Swoistym „ remedium ” na taki stan rzeczy może być szybkie, odformalizowane postępowanie restrukturyzacyjne. Prowadzone przez przedsiębiorcę niejako „ samodzielnie ” i odbywające się z możliwie „ najmniejszym ” udziałem sądu. Postępowanie tego rodzaju już niedługo stanie się możliwe i będzie możliwe do 30 czerwca 2021 r.  Mowa o uproszczonym postępowaniu restrukturyzacyjnym, które pojawiło się w uchwalonej przez Sejm tzw. tarczy antykryzysowej 4.0. Oficjalny tytuł ustawy to ustawa o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych na zapewnienie płynności finansowej przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19. Uchwalony przez Sejm tekst regulacji znajduje się na stronie Sejmu w druku sejmowym nr 382. Obecnie ustawa przekazana została do Senatu.

Spośród czterech w istocie kategorii postępowań restrukturyzacyjnych przewidzianych w ustawie z dnia 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 814) w zasadzie jedno z nich nadaje się do możliwie efektywnego uproszczenia, tak by spełniło wymogi szybkości i sprawności zwłaszcza w warunkach kryzysowych. Chodzi mianowicie o postępowanie o zatwierdzenie układu uregulowane w przepisach art. 210 i następnych prawa restrukturyzacyjnego.  Tak też uczynił projektodawca w zapisach omawianego projektu ustawy wprowadzając kategorię „uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego” zdefiniowanego w normie art. 15 projektu i szerzej uregulowanego w kilku kolejnych normach projektowanej ustawy.

Jak dotychczas wyglądało postępowanie o zatwierdzenie układu?

Ideą samego postępowania o zatwierdzenie układu jest doprowadzenie  – w ramach przewidzianej procedury – do zawarcia układu pomiędzy dłużnikiem a wierzycielami. Układ taki następnie zatwierdzany byłby przez sąd restrukturyzacyjny. Wartością dodaną tak pomyślanej instytucji prawa restrukturyzacyjnego jest to, że organizację całego postępowania niejako „ powierza się ” samodzielnemu działaniu dłużnika. To dłużnik we współpracy z tzw. nadzorcą układu (którym musi być licencjonowany doradca restrukturyzacyjny) przedstawia wierzycielom określone rozwiązania restrukturyzacyjne w postaci propozycji układowych. Propozycje te następnie głosowane są przez wierzycieli w drodze pisemnego głosowania „ zorganizowanego ” przez dłużnika. Jeżeli w toku zbierania głosów, większość wierzycieli wypowie się „ za ” propozycjami układowymi dłużnika, to otwarta jest droga do złożenia we właściwym sądzie wniosku o zatwierdzenie przyjętego układu. Ewentualne zatwierdzenie układu przez sąd restrukturyzacyjny stanowi „ ukoronowanie ” całej procedury i finalnie restrukturyzację zobowiązań dłużnika. Istotnym jest jednak, iż restrukturyzacja ta obejmuje tylko te zobowiązania, które z mocy prawa mogą być układem objęte.

Główne wady postępowania o zatwierdzenie układu

Wyżej zarysowane postępowanie, prócz niewątpliwych zalet, ma niestety kilka wad. Spośród nich na czoło wysuwa się zasadniczy brak skutków prawnych związanych z samym wszczęciem postępowania w odniesieniu do sytuacji dłużnika, wobec którego toczone są egzekucje. Egzekucje mogą być nadal wszczynane, a już toczące się mogą być kontynuowane aż do ewentualnego zatwierdzenia układu przez sąd. Powyższe może prowadzić do iluzoryczności całego przedsięwzięcia restrukturyzacji zobowiązań dłużnika.

Kolejnym problemem jest to, że w postępowaniu o zatwierdzenie układu spod restrukturyzacji w zasadzie wyłączone są wierzytelności zabezpieczone rzeczowo na majątku dłużnika. W szczególności dotyczy to wierzytelności, na zabezpieczenie których dłużnik ustanowił hipotekę. Sporo „ do życzenia ” w kontekście powyższego pozostawia również nominalny czas, który zgodnie z zasadniczym uregulowaniem zawartym w ustawie prawo restrukturyzacyjne jest niezbędny do skutecznego przeprowadzenia procedury restrukturyzacji.

Co zmienia uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne?

W projektowanych rozwiązaniach projektodawca stara się wyjść „ naprzeciw ” powyższym niedogodnościom, kształtując instytucję tak w zakresie ochrony dłużnika przed egzekucją, jak i rozszerzając możliwości restrukturyzacyjne poszczególnych zobowiązań dłużnika. Zadbano jak się wydaje również o to, by postępowanie było możliwie najbardziej uproszczone i odformalizowane oraz by czas jego trwania był możliwie najkrótszy.

I tak: zasadniczym novum projektu jest to, że postępowanie restrukturyzacyjne prowadzone na podstawie omawianej ustawy szczególnej zyskuje walor otwartego, już tylko wskutek złożenia przez dłużnika obwieszczenia o otwarciu postępowania o zatwierdzenie układu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Innymi słowy, o skutecznym wszczęciu postępowania decyduje li tylko sam dłużnik i akt jego woli, który wymaga wyartykułowania we wspomnianym obwieszczeniu. Dłużnik takowego obwieszczenia będzie mógł dokonać tylko jeden raz. (zob. art. 15 ust. 1 oraz ust. 2 projektu).

Kolejnym istotnym rozwiązaniem projektowanej regulacji jest to, że samo otwarcie postępowania skutkuje z dniem opublikowania obwieszczenia,  zawieszeniem z mocy prawa postępowań egzekucyjnych toczących się celem dochodzenia wierzytelności objętych układem, jak również – pod pewnymi warunkami – także wierzytelności rzeczowych, w tym wierzytelności hipotecznych. (art. 16 ust. 3 pkt 1 projektu). Podobnie, z dniem otwarcia postępowania wyłączona będzie możliwość wszczęcia postępowań egzekucyjnych lub zabezpieczających w zakresie wspomnianych wierzytelności (art. 16 ust. 3 pkt 2 projektu).

Kiedy dopuszczalny będzie brak zgody wierzyciela rzeczowego na uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne?

Ważnym z punktu widzenia interesów dłużnika zabiegającego o restrukturyzację swoich zobowiązań jest uregulowanie, w myśl którego nie będzie wymagana zgoda wierzyciela rzeczowego na objęcie jego wierzytelności układem. Brak zgody wierzyciela będzie dopuszczalny o ile z propozycji układowych wynikać będzie, że wierzytelność ta uzyska pełne zaspokojenie wraz z należnościami ubocznymi, w terminie określonym w układzie a przynajmniej nie niższe od tego, jakie byłoby spodziewane w przypadku dochodzenia wierzytelności z przedmiotu zabezpieczenia. W praktyce oznacza to, że wymóg zgody wierzyciela na objęcie tego rodzaju wierzytelności układem będzie mógł być wyłączony, jeżeli dłużnik w propozycjach układowych zaoferuje takiemu wierzycielowi zaspokojenie co do zasady nie niższe, od wartości oszacowania nieruchomości objętej zabezpieczeniem (zob. art. 17 ust. 1 projektu).

Tryb i forma głosowania nad zatwierdzeniem układu oraz czas trwania postępowania

W kontekście uproszczenia i przyspieszenia postępowania restrukturyzacyjnego projekt zakłada również pewne innowacje. Mianowicie możliwie będzie – prócz głosowania w trybie zbierania głosów pisemnych – zwołanie przez nadzorcę układu zgromadzenia wierzycieli w celu przeprowadzenia głosowania nad układem. Zgromadzenie i głosowanie takie będzie przy tym możliwe także w trybie zdalnym, z wykorzystaniem elektronicznych środków komunikacji (zob. art. 18 ust. 1 i 2 projektu).

Maksymalny czas procedury przyjmowania układu nie będzie mógł przekroczyć czterech miesięcy licząc od dnia dokonania obwieszczenia o otwarciu postępowania. W powyższym terminie do sądu restrukturyzacyjnego musi być złożony wniosek o zatwierdzenie układu przyjętego przez wierzycieli. (art. 19 ust. 1 projektu).

Mechanizmy zabezpieczenia interesów wierzycieli

Projektodawca konstruując omawianą instytucję przyjął regulacje, które w założeniu mają zabezpieczyć wierzycieli przed nieakceptowalnymi dla nich skutkami otwarcia uproszczonego postępowania o zatwierdzenie układu. Zgodnie bowiem z brzmieniem normy art. 18 ust. 1 projektu ustawy, sąd na wniosek wierzyciela, dłużnika lub nadzorcy układu uchyla skutki dokonania obwieszczenia o otwarciu postępowania, jeżeli prowadzą one do pokrzywdzenia wierzycieli.

Swego rodzaju „ zabezpieczeniem ” interesów wierzycieli w toku postępowania jest również wprowadzenie w projekcie reguły ograniczenia dłużnika w zarządzie majątkiem  w trakcie trwania postępowania. Dłużnik w tym czasie uprawiony będzie do dokonywania jedynie czynności zwykłego zarządu. W pozostałym zakresie czynność dłużnika odnośnie jego majątku wymagać ma zezwolenia nadzorcy układu. Stan tego rodzaju „ częściowego ubezwłasnowolnienia ” dłużnika trwać ma do zakończenia postępowania wskutek zatwierdzenia układu przez sąd albo do umorzenia postępowania z przyczyn wskazanych  w ustawie (art. 22 ust. 1 projektu).

Próba oceny uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego

Dokonując próby wstępnej oceny projektowanych rozwiązań, można wyrazić pogląd, iż instytucja „ uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego ” może okazać się cennym i dość efektywnym w praktyce instrumentem restrukturyzacji zobowiązań w dobie kryzysu wywołanego pandemią wirusa SARS-CoV-2. Stanowisko to uzasadnione jest tym, iż wdrożenie tej instytucji umożliwi dłużnikowi roztoczenie „ parasola ochronnego ” przed egzekucją wymagalnych zobowiązań, co wydaje się najistotniejszą wartością dodaną projektowanych rozwiązań. Nie bez wpływu na ewentualne powodzenie restrukturyzacji w drodze uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego ma fakt objęcia (pod pewnymi warunkami) układem wierzytelności zabezpieczonych rzeczowo, bez zgody wierzycieli dysponujących zabezpieczeniem rzeczowym na majątku dłużnika. Powyższe w realiach postępowania restrukturyzacyjnego prowadzonego na zasadach ogólnych jest zjawiskiem zupełnie wyjątkowym i rzadko spotykanym.

Wartym odnotowania w kontekście zalet projektowanych rozwiązań jest także, iż to dłużnik (wspomagany przez nadzorcę układu) będzie głównym dysponentem postępowania. Powyższe dzięki sprawnemu procesowi negocjacyjnemu może zapewnić skuteczną restrukturyzację zobowiązań dłużnika, z minimalnym w istocie „ zaangażowaniem ” w proces czynnika sądowego.

Autor: radca prawny Krzysztof Lange
Lange Kancelaria Prawna Spółka Partnerska Radcowie Prawni
Powyższy artykuł nie stanowi porady prawnej ani opinii prawnej w rozumieniu przepisów prawa, a jego charakter jest wyłącznie informacyjny.

Treść artykułu odzwierciedla poglądy i stanowisko autora związane z treścią przepisów prawa, orzeczeń sądów, interpretacji organów państwowych i publikacji prawnych oraz prasowych. Zarówno zespół Lange Kancelaria Prawna Spółka Partnerska Radcowie Prawni, jak i autor artykułu nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne skutki decyzji podejmowanych po zapoznaniu się z powyższym artykułem, bądź na jego podstawie.

Po więcej publikacji zapraszam na naszego BLOGA