Ustawa antyprzemocowa

Od ponad miesiąca obowiązują przepisy tzw. Ustawy antyprzemocowej, która weszła w życie w dniu 30 listopada 2020 roku.

Już zdążyły się pojawić posty władz niektórych miejscowości publikowane na portalach społecznościowych, w których włodarze chwalą się, że funkcjonariusze Policji działający na terenie ich miejscowości miały już okazje zastosować nowe przepisy w praktyce – chodzi o uprawnienie Policji pozwalające na wydanie w stosunku do sprawcy przemocy nakazu natychmiastowego opuszczenia mieszkania lub zakazu zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia.

Oczywiście, w pierwszej kolejności należy podkreślić, iż nie powinno być powodem do dumy włodarzy, że takie przepisy na terytorium ich działalności musiały zostać w ogóle zastosowane.
Jeżeli jednak takie środki musiały zostać użyte w oparciu o obowiązujące regulacje prawne, warto przybliżyć treść i znaczenie przepisów Ustawy antyprzemocowej.

1. Uprawnienia Policji

Po pierwsze, funkcjonariusz Policji ma prawo zatrzymania osoby stosującej przemoc w rodzinie, jeżeli stwarza bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego. W celu stwierdzenia zasadności zatrzymania ustawa określa kryteria oceny ryzyka takie jak przykładowo zaburzenia psychiczne sprawcy, akty przemocy fizycznej w rodzinie, stosowanie przemocy w rodzinie wobec kobiety w ciąży, stan sprawcy podczas interwencji (np. bycie pod wpływem alkoholu czy środków odurzających) czy informacje o próbach samobójczych osoby dotkniętej przemocą w rodzinie w związku ze stosowaniem tej przemocy.

Po drugie, policjant ma prawo wydać wobec sprawcy przemocy w rodzinie nakaz natychmiastowego opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakaz zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia. Kryteria oceny sytuacji są takie same jak przy wspomnianym wyżej zatrzymaniu.

Co istotne, nakaz lub zakaz mogą być stosowane łącznie i są natychmiast wykonalne. Już w samym nakazie lub zakazie wskazuje się obszar lub odległość od wspólnie zajmowanego mieszkania, którą sprawca przemocy jest obowiązany zachować.

Taki nakaz lub zakaz jest wydawany albo podczas interwencji Policji, albo w związku z powzięciem informacji o stosowaniu przemocy w rodzinie od ofiary przemocy, pracownika OPS czy kuratora sądowego.

Osoba stosująca przemoc w rodzinie, wobec której wydano policyjny nakaz lub zakaz, jest obowiązania wskazać Policji adres miejsca pobytu oraz inne dane kontaktowe (telefon) i informować Policję o każdej zmianie w tym zakresie.

Osoba dotknięta przemocą w rodzinie jest informowania przez Policję o jej prawach, przy czym prawa ma również osoba stosująca przemoc, a mianowicie w razie braku sprzeciwu domowników może zabrać z lokalu mieszkalnego przedmioty codziennego użytku i służące do świadczenia pracy lub będące jej własnością zwierzęta domowe.

Ponadto osobie stosującej przemoc w rodzinie przysługuje zażalenie do sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce położenia wspólnie zajmowanego mieszkania na wydany policyjny nakaz lub zakaz. Zażalenie wnosi się w terminie 3 dni od dnia doręczenia nakazu lub zakazu. Takie zażalenie sąd rozpoznanie niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 3 dni od dnia jego wpływu do sądu.

2. Zmiany w Kodeksie postępowania cywilnego

W KPC pojawił się cały nowy dział poświęcony sprawom o zobowiązanie osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazanie zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia.

Wniosek o zobowiązanie sprawcy przemocy do opuszczenia mieszkania lub zakazanie zbliżania się może być złożony na urzędowym formularzu, który jest udostępniony nieodpłatnie w budynkach sądów okręgowych i sądów rejonowych lub na stronach internetowych Ministerstwa Sprawiedliwości i Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej, a także na stronach internetowych sądów powszechnych. Wzór urzędowego formularza jest już dostępny od 30 listopada 2020 r.

Warto wskazać, że osoba dotknięta przemocą w rodzinie w sprawach o zobowiązanie osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazanie zbliżania się do tego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia jest zwolniona z kosztów sądowych.

Orzeczenie w przedmiocie rozpoznania wniosku wymaga przeprowadzenia rozprawy, o której zawiadamia się także prokuratora. Mamy też termin jednego miesiąca od dnia wniesienia wniosku na wydanie orzeczenia przez Sąd.

Samo orzeczenie sądowe winno określać obszar lub odległość od wspólnie zajmowanego mieszkania, którą osoba stosująca przemoc w rodzinie jest obowiązania zachować. Postanowienie jest skuteczne i wykonalne z chwilą ogłoszenia. Sąd może je zmienić lub uchylić w razie zmiany okoliczności, nawet gdy jest prawomocne. Termin do złożenia wniosku o uzasadnienie biegnie od dnia ogłoszenia postanowienia.

Sąd II instancji również ma ograniczony czas na rozpoznanie apelacji, a mianowicie miesiąc od przedstawienia akt sprawy przez sąd I instancji wraz z apelacją.

Jeżeli był wniosek o udzielenie zabezpieczenia poprzez przedłużenie obowiązywania tzw. policyjnego nakazu lub zakazu, wówczas taki wniosek podlega rozpoznaniu bezzwłocznie, nie później jednak niż w terminie 3 dni od dnia jego wpływu do sądu. Zaś udzielając zabezpieczenia sąd określa częstotliwość dokonywania przez Policję lub Żandarmerię Wojskową sprawdzenia, czy przedłużony nakaz lub zakaz nie są naruszane.

3. Łamanie policyjnego nakazu lub zakazu bądź naruszenie postanowienia sądu to wykroczenie

Należy przestrzec, że wykroczenie stanowi niestosowanie się do policyjnego nakazu lub zakazu albo do postanowienia sądu o udzieleniu zabezpieczenia bądź zobowiązaniu osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania/zakazania zbliżania się do mieszkania. Wykroczenie jest zagrożone karą aresztu, ograniczenia wolności lub grzywny. Można w tym wypadku stosować przepisy o postępowaniu przyspieszonym.

W razie pytań i wątpliwości, zapraszam do kontaktu, adwokat Sandra Grzywocz - Nowak, tel.505 549 967 , email: s.grzywocz@gmail.com