Wina w rozpadzie małżeństwa

Na podstawie art. 57 ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy („ KRO ”), orzekając rozwód sąd orzeka także, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia, jednak na zgodne żądanie małżonków sąd zaniecha orzekania o winie. Nie zawsze okoliczności małżeństwa oraz interesy stron pozwalają na polubowne zakończenie związku. Ustalenie winy rozkładu pożycia ma zasadnicze znaczenie przede wszystkim na kwestie alimentacyjne, ale okoliczności ustalenia tej winy mogą mieć ogromny wpływ także na prawo opieki nad małoletnimi dziećmi. W przepisach brak jest zamkniętego katalogu przyczyn, które powodowałyby przypisanie winy jednej stronie, a to sprawia, że sędziowie muszą przede wszystkim kierować się zasadami współżycia społecznego. Analizując orzecznictwo można zaprezentować m. in. następujące zachowania oraz okoliczności, które będą przez Sąd analizowane celem ustalenia winy rozpadu małżeństwa:

1. popełnienie przestępstwa przeciwko życiu lub zdrowiu, czci albo mieniu, ciężkie naruszenie obowiązków rodzinnych, naruszenie godności osobistej ze świadomością i w nieprzyjaznym zamiarze – wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 19 grudnia 2013 r. (sygn. akt: I ACa 553/13);
2. uzależnienie od narkotyków lub alkoholu, jeżeli ze względu na zachowanie takiej osoby – na płaszczyźnie prawa i konkretnych okoliczności sprawy – nie można wymagać od drugiego małżonka dalszego pożycia, jeżeli sprzeciwia się temu dobro rodziny, a w szczególności dobro małoletnich dzieci stron – wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 listopada 2001 r. (sygn. akt: I CKN 438/00);
3. całkowita zmiana światopoglądowa, w tym religii, nie do pogodzenia z dotychczasowymi poglądami i postępowaniem – wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 sierpnia 2004 r. (sygn. akt: IV CK 609/03);
4. zachowania polegające na urządzaniu awantur, obrzucaniu małżonka wyzwiskami, upublicznianiu pogłosek i pomówień o jego intymnych kontaktach z inną kobietą w miejscu pracy i wśród znajomych – wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 2000 r. (sygn. akt: V CKN 59/00);
5. odmowa współżycia fizycznego przez małżonkę, nad którą mąż się znęcał, nie stanowi zawinionej przez nią przesłanki rozkładu pożycia małżeńskiego – wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 20 maja 2009 r. (sygn. akt: I ACa 368/09). Nie znaczy to oczywiście, że odmowa współżycia przez małżonkę w innych okolicznościach będzie automatycznie oznaczała jej winę rozkładu pożycia małżeńskiego;
6. związek jednego z małżonków z innym partnerem w czasie trwania małżeństwa, lecz po dacie wystąpienia zupełnego i trwałego rozkładu pożycia między małżonkami, nie daje podstawy do przypisania temu małżonkowi winy za ten rozkład – wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 września 2000 r. (sygn. akt: IV CKN 112/00);
7. w razie obustronnych zawinień niedopuszczalna jest „kompensata” wzajemnych przewinień, a KRO nie odróżnia winy „większej” i „mniejszej”, a małżonka, który zawinił jedną z wielu przyczyn rozkładu, należy uznać za współwinnego, choćby nawet wina drugiego małżonka w spowodowaniu innych przyczyn rozkładu była cięższa – wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 1999 r. (sygn. akt: I CKN 233/98);
8. sama różnica charakterów stron nie może stanowić o winie w rozkładzie pożycia małżeńskiego, jeżeli nie objawia się w agresywnym, lekceważącym czy poniżającym drugiego małżonka zachowaniu – wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 1999 r. (sygn. akt: III CKN 512/98);
9. możliwość przypisania małżonkowi winy w rozkładzie pożycia jest wyłączona w wypadku przemijających nawet zaburzeń psychicznych, jeżeli w tym stanie dopuszcza się on działania lub zaniechania, które doprowadziło do powstania zupełnego i trwałego rozkładu pożycia – wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2004 r. (sygn. akt: IV CK 406/02). Taka sytuacja ma miejsce np. w małżeństwie stron, gdzie przyczyną rozkładu pożycia były urojone pretensje powoda co do niewierności i innego niewłaściwego zachowania żony, wywołane jego chorobą psychiczną;
10. treść i sposób prowadzenia rozmów telefonicznych, także po dwuletnim okresie separacji małżonków, może charakteryzować i świadczyć o ich zachowaniu także w okresie wspólnego zamieszkania – wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 kwietnia 2003 r., sygn. akt: IV CKN 94/01.

Powyższe sytuacje są wyłącznie przykładami. Obowiązkiem Sądu jest dokładne przeanalizowanie każdego przedstawionego do rozstrzygnięcia rodzinnego sporu, w czym niezbędna jest pomoc należycie zaangażowanego prawnika.