Wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego wobec dziecka

Obowiązek alimentacyjny rodzica względem uprawnionego do alimentów dziecka nie ma charakteru dożywotniego i wygasa po zaistnieniu określonych przepisami prawa okoliczności.

Zaczynając jednakże od początku, podstawę do wytoczenia powództwa o dostarczenie środków utrzymania stanowi art. 133 §1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej k.r.o.), zgodnie, z którym „rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba, że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania”. To szczególne unormowanie obowiązku alimentacyjnego polega na tym, że rodzice zobowiązani są do dostarczania środków utrzymania i wychowania dopóki dziecko nie zdobędzie, stosownie do swoich uzdolnień i predyspozycji, kwalifikacji zawodowych, czyli do chwili jego usamodzielnienia się i to niezależnie od osiągniętego wieku. Uzyskanie pełnoletności nie zmienia sytuacji prawnej dziecka w zakresie alimentów, jeżeli dziecko pobiera naukę w szkole lub na uczelni i czas na nią przeznaczony wykorzystuje rzeczywiście na zdobywanie kwalifikacji zawodowych (vide: uchwała całej Izby Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1987 roku, sygn. III CZP 91/86). Nie oznacza to jednak, że dziecko może kształcić się bez końca a rodzic będzie zobowiązany przez cały ten czas partycypować w kosztach jego utrzymania. Każda sprawa badania jest przez Sąd meriti indywidualnie. Podstawą do uwzględnienia powództwa o wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego będą m.in. sytuację, gdy czas pobierania nauki wydłuża się nadmiernie poza przyjęte ramy lub gdy studiujący nie czyni należytych postępów w nauce, nie zdaje egzaminów i ze swej winy powtarza lata nauki w szkole lub na uczelni oraz nie kończy jej w okresie, przewidzianym w programie a ze względu na wiek i ogólne przygotowanie do pracy może ją podjąć. Obowiązek ten może natomiast istnieć nadal w sytuacji, gdy takie dziecko w pierwszym roku po ukończeniu szkoły średniej podjęło tymczasową pracę zarobkową w celu uzyskania preferencji w przyjęciu go na studia - po pierwszym niepowodzeniu w tym względzie a jego dotychczasowe kwalifikacje nie zapewniają mu odpowiedniego poziomu życia . Kolejnym przesłanką skutkującą utrzymaniem obowiązku alimentacyjnego jest stan zdrowia dziecka, które na skutek choroby bądź kalectwa nie jest w stanie samodzielne zdobyć środków utrzymania.

Podsumowując, obowiązek alimentacyjny względem samodzielnego ekonomicznie pełnoletniego dziecka nie wygasa z mocy prawa, lecz dopiero na podstawie prawomocnego wyroku Sądu. W toku postępowania ocenie sądu podlega zachowanie uprawnionego polegające na czynieniu przez niego osobistych starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się jak również okoliczność czy wywiązywanie się przez rodzica z obowiązku alimentacyjnego nie jest połączone z nadmiernym dla niego uszczerbkiem (art. 133 § 3 k.r.o). W orzecznictwie Sądów co do zasady przyjmuje się, że dziecko osiąga zdolność do samodzielnego utrzymania dopiero wtedy, gdy ukończy naukę i otrzyma należyte przygotowanie do pracy i bez znaczenia jest czy naukę pobiera w trybie dziennym, czy zaocznym o ile nie pracuje. Jedynie brak pozytywnych wyników w nauce uzasadniałby zasadność żądania wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego rodziców.