Zasiedzenie służebności przesyłu przed 1 lutego 1989 r.

Dopuszczalność doliczenia okresu poiadania służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu przed 1 lutego 1989 r.

I. Czy dopuszczalne jest zasiedzenie służebności na nieruchomości będącej własnością skarbu państwa lub samorządu terytorialnego? Np. czy możliwe jest zasiedzenie przez PSE służebności na nieruchomości Agencji Rozwoju Nieruchomości? Czy dopuszczalne jest doliczenie do okresu posiadania okresu w którym właścicielem nieruchomości obciążonej jest Skarb Państwa. 

Obecnie niemal powszechnie przyjmuje się, że przed 1 lutego 1989 r. przedsiębiorstwo przesyłowe nie mogło posiadać służebności na gruncie Skarbu Państwa - Przedsiębiorstwo przesyłowe było bowiem składnikiem Skarbu Państwa i nie mogło zasiedzieć nieruchomości Skarbu Państwa - inna interpretacja prowadziłaby do wniosku że dopuszczalne jest posiadanie służebności na własnym gruncie. 

Podsumowując, przedsiębiorstwo przesyłowe nie może doliczyć okresu, w którym nieruchomość obciążona stanowi własność skarbu państwa. Możliwość taka istnieje dopiero od 1 lutego 1989 r. - tj. od momentu gdy znikła jednolita własność państwowa. Od tej daty można w tym przypadku liczyć okres zasiedzenia.

II. Czy dopuszczalne jest doliczenie okresu posiadania służebności obciążającej nieruchomość prywatną przed 1 lutego 1989. r.

Co do zasady - Tak. Można. Ale nie ma jednolitej linii co do skutków. 

Pierwszy pogląd - przeważający - nakazuje traktować przedsiębiorstwa przesyłowe przed 1 lutego 1989 r. za dzierżycieli - posiadających służebność w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa. Przedsiębiorstwo państwowe może doliczyć okres "dzierżenia". Jednakże, jeżeli okres zasiedzenia upłynął przed 1.02.1989 r. to  służebność zostanie zasiedziana przez Skarb Państwa.  Jeżeli okres zasiedzenia upłynie po 1.02.1989 r. to  służebność zostanie zasiedziana przez Przedsiębiorstwo przesyłowe.  Taki pogląd został wyrażony m.in. w Postanowieniu Sądu Najwyższego  z dnia 13 czerwca 2013 r.  IV CSK 672/12 oraz Postanowieniu SN z dnia 12 lutego 2015 r. (sygn. akt IV CSK 293/14).

Drugi pogląd mniejszościowy dopuszcza samoistne posiadanie przez P.P. służebności na nieruchomości prywatnej. Pogląd taki należy jednak uznać za błędny.

Jakie to ma znacznie w praktyce? Przedsiębiorstwo przesyłowe przesyłowe zawsze będzie mołgo zasiedzieć służebność przesyłu (lub ewentualnie służebność gruntową o treści odpowiadającej treści służebności przesyłu) jeżeli:

- obciążona nieruchomość należała do podmiotu prywatnego;

- upłynął okres posiadania niezbędny do stwierdzenia zasiedzenia (tj. 10, 20 lub 30 lat);

- przedsiębiorstwo przesyłowe wykaże przeniesienie posiadania służebności.

Jeżeli okres posiadania prowadzący do zasiedzenia upłynął przed 1 lutego 1989 r., to sąd stwierdzi zasiedzenie służebności przez skarb państwa. Jeżeli jednak okres posiadania upłynął po tej dacie, to sąd stwierdzi zasiedzenie służebności przez przedsiębiorstwo przesyłowe.

III. Data graniczna

Trzeba jednak podkreślić, iż daty 1 lutego 1989 r. nie w każdym przypadku będzie datą graniczną oddzielającą posiadanie w imieniu Skarbu Państwa od posiadania we własnym imieniu przez przedsiębiorstwo przesyłowe. Za datę graniczną przyjmuje się umownie 1 lutego 1989 r., w którym to dniu weszła w życie nowelizacja uchylająca jednolitą własność państwową.

Jednakże, jak wskazał Sąd Najwyższy w Postanowieniu z dnia 12 lutego 2015 r. (sygn. akt IV CSK 293/14), istotna jest nie sama data 1 lutego 1989 r. ale data faktycznego wydzielenia przedsiębiorstwa przesyłowego ze skarbu państwa. W rozpatrywanej sprawie sąd ustalił, iż „ przedsiębiorstwo państwowe Z. A. W. uległo w dniu 15 marca 1993 roku przekształceniu w jednoosobową spółkę akcyjną Skarbu Państwa na podstawie przepisów ustawy z dnia 13 lipca 1990 roku o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych (Dz.U. 1990 nr 51, poz. 298 ze zm.). Stosownie do art. 8 tej ustawy, spółka powołana w wyniku przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego pozostawała jednoosobową spółką Skarbu Państwa do chwili udostępnienia akcji osobom trzecim, wstępowała we wszystkie prawa i obowiązki przekształconego przedsiębiorstwa, a ponadto przechodziły na nią, z mocy ustawy, uprawnienia i obowiązki przekształconego przedsiębiorstwa wynikające z decyzji. administracyjnych. A. Spółka Akcyjna będąca następcą prawnym przedsiębiorstwa państwowego Z. A. W. weszła zatem w jego sytuację prawną ”.

IV. Dopuszczalność stwierdzenia zasiedzenia na rzecz podmiotu nie będącego Wnioskodawcą.

Zgodnie z ww. stanowiskiem w niektórych przypadkach możliwe będzie stwierdzenie zasiedzenia słuzebności przez Skarb Państwa (jeżeli okres posiadania upłynął przed prywatyzacją przedsiębiorstwa przesyłowego). Co jednak w przypadku, gdy to przedsiębiorstwo przesyłowe było stroną postępwania, a Skarb Państwa nie jest nawet uczestnikiem? Czy sąd może orzec zasiedzenie na rzecz Skarbu Państwa pomimo braku formalnego wniosku? W rozpatrywanej przez SN sprawie o sygn. II CSK 330/15 sąd uznał, że zarzut zasiedzenia nieruchomości przez Skarb Państwa mógł być rozpoznany, ponieważ nie uchybia to możliwości kwestionowania tego zarzutu przez strony (nie narusza ich praw podmiotowych).

V.  Wyrok SN z dn. 9 grudnia 2009 r. (IV CSK 291/2009)

Na pierwszy rzut oka, orzeczenie jest korzystne dla właścicieli, pozornie bowiem zakazuje doliczania okresu posiadania przed 1 lutego 1989 r. Jednakże, orzecznie to nie zakazuje doliczenia posiadania słuzebności przez Skarb Państwa.

Orzecznie to należy więc odczytwać w ten spsoób, że Przedsiębiorstwo Państwowe nie może doliczyć do swojego posiadania okresu przed 1.02.1989 r. ponieważ nie miało „woli posiadania we własnym imieniu i na swoją rzecz”. Może jednak doliczyć posiadanie tej służebności przez Skarb Państwa za okres od posadowienia urządzeń do 1 lutego 1989 r.

 

VI. Przekazanie posiadania

Jednym z wymogów stwierdzenia zasiedzenia jest wykazanie ciągłości posiadania – np. poprzez wykazanie skuteczność przekazania posiadania. Jednakże, nie wystarczy w tym celu wykazać jeden formalny dokument (np. akt założycielski spółki akcyjnej). Konieczne jest wykazanie formlanego przeniesienia składników majątkowych. Trzeba zatem zbadać, czy przedsiębiorstwo przesyłowe ubiegające się o stwierdzenie zasiedzenia, przedstawiło dokumenty potwierdzające takie przeniesienie, mogą to być w szczególności protokoły przekazania lub zestawienia majątku przekazywanego do wydzielonego przedsiębiorstwa. Brak takich dokumentów jest błędem formalnym i może prowadzić do zaprzeczenia przeniesienia posiadania.

VII. Widoczność urządzeń

Należy również pamiętać, iż zasiedzieć można jedynie widoczne urządzenia przesyłowe. Nie dotyczy to więc większości gazociągów oraz linii kablowych. Jednakże, orzecznistwo wskazuje, że „widoczność” może zostać spełniona poprzez ujawnienie urządzeń na mapach ewidencyjnych. Sąd stoją zatem na stanowisku, że wystarczy, że właściciel miał możliwość dowiedzenia się o istnieniu urządzeń.

VIII. Podsumowując, w każdym przypadku, przedsiębiorstwo może doliczyć okres posiadania poprzedników, niezależnie od daty. Wyjątkiem jest posiadanie służebności obciążającej nieruchomość skarbu państwa. W takim przypadku, doliczyć można jedynie okres od 1 lutego 1989 r.  

 

Adwokat Hoa Dessoulavy-Śliwińska
The N.E.W.S. Law Center Kancelaria Adwokacka
ul. Kazachska 1 lok. 89

www.news-law.com
https://www.facebook.com/newslawcenter
https://www.facebook.com/operatszacunkowy