Zniesienie współwłasności w stosunkach między osobami pozostającymi w związkach typu konkubenckiego

Jednym z najczęstszych sposobów dokonywania rozliczeń między osobami pozostającymi w nieformalizowanych wspólnotach życiowych jest zniesienie współwłasności.

Zgodnie z art. 195 k.c. własność tej samej rzeczy może przysługiwać niepodzielnie kilku osobom (współwłasność). W myśl art. 196 § 1 k.c. współwłasność jest albo współwłasnością w częściach ułamkowych albo współwłasnością łączną. Odnosząc cytowane przepisy do konkubentów wskazać należy, iż w ich wypadku zachodzić będzie prawie zawsze współwłasność w częściach ułamkowych.

Źródła powstania współwłasności między konkubentami są takie same, jak w wypadku osób niepozostających we wspólnym pożyciu. Mogą to więc być zarówno umowy (np. o nabyciu danej rzeczy na współwłasność), czynności prawne jednostronne (jak np. testament), orzeczenie sądu (np. o przeniesieniu własności nieruchomości na podstawie art. 231 k.c.), przepis ustawy (np. art. 193 k.c.), czy decyzji administracyjnej (np. uwłaszczeniowej), czy inne zdarzenie prawne, jak zasiedzenie.

Materialnoprawną podstawą żądania zniesienia współwłasności stanowi przepis art. 201 k.c., w myśl którego każdy ze współwłaściciel może żądać zniesienia współwłasności. Dalsze przepisy k.c. wskazują sposoby zniesienia współwłasności, takie jak: podział rzeczy wspólnej (art. 211 k.c.) z ewentualnym wyrównaniem wartości poszczególnych części spłatami (art. 212 § 1 k.c.), przyznanie rzeczy jednemu ze współwłaścicieli za spłatą na rzecz pozostałych (art. 212 § 2 k.c.). czy sprzedanie rzeczy o podzielenie uzyskanej sumy między współwłaścicieli stosownie do przepisów k.p.c. (art. 212 § 2 k.c.).

Rozliczenie byłych konkubentów nie polega i nie może polegać na zniesieniu współwłasności jakiejś masy majątkowej wynikającej ze wspólności, jak to się dzieje w wypadku podziału majątku wspólnego małżonków po ustaniu wspólności małżeńskiej. Zgodzić należy się z ugruntowanym w orzecznictwie i doktrynie poglądem, że pożycie faktyczne samo w sobie nie prowadzi do powstania współwłasności. W myśli art. 196 § 2 k.c. współwłasność łączną regulują bowiem przepisy dotyczące stosunków, z których ona wynika. Współwłasność łączna regulowana jest więc w przepisach szczególnych, wśród których wymienić należy przede wszystkim regulacje dotyczące wspólności majątkowej małżeńskiej zarówno ustawowej, jak i umownej, jak również przepisy regulujące spółkę cywilną. W wypadku konkubentów nie jest możliwe zastosowanie do ich stosunków majątkowych przepisów dotyczących małżonków (art. 31-51 k.r.o.), nawet w drodze analogii.

Adwokat Hoa Dessoulavy-Śliwińska