Zrzeczenie się zachowku – jakie są możliwości?

Zachowek to instytucja prawa spadkowego, która ma na celu ochronę najbliższych członków rodziny spadkodawcy przed całkowitym pominięciem ich w testamencie. Zdarza się jednak, że osoby uprawnione do zachowku – z różnych powodów – decydują się z tego prawa zrezygnować. Czy jest to możliwe? Jak wygląda procedura zrzeczenia się zachowku? O tym poniżej.

Czym jest zachowek?
Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego, zachowek przysługuje zstępnym (dzieciom, wnukom), małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, jeżeli byliby powołani do dziedziczenia z ustawy, a zostali pominięci w testamencie lub ich udział został znacznie zmniejszony.
Zachowek to roszczenie pieniężne – uprawniony może domagać się zapłaty określonej kwoty od spadkobierców testamentowych lub obdarowanych osób, jeśli jego udział ustawowy nie został w odpowiednim stopniu zaspokojony.

Czy można zrzec się zachowku?
Tak, przepisy kodeku cywilnego  dopuszczają możliwość zrzeczenia się prawa do zachowku. Istnieją dwie sytuacje, gdy można zrzec się zachowku.
Może to nastąpić przed śmiercią spadkodawcy, na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego. Taka umowa musi być zawarta między przyszłym spadkodawcą a osobą uprawnioną do zachowku. Uregulowane jest to w art. 1048 § 2 kodeksu cywilnego – „Zrzeczenie się dziedziczenia może być ograniczone do zrzeczenia się tylko prawa do zachowku w całości lub w części”.
To bardzo ważne: zrzeczenie się zachowku nie może być dokonane jednostronnie – potrzebna jest zgoda obu stron. Umowa o zrzeczenie się zachowku powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.
Warto pamiętać, że umowa może dotyczyć również zstępnych osoby zrzekającej się – chyba że strony postanowią inaczej.
Z drugiej możliwości zrzeczenia się zachowku uprawniony do zachowku może skorzystać po śmierci spadkodawcy. Następuje to poprzez złożenie jednostronnego oświadczenia woli o zrzeczeniu się zachowku skierowanego do osoby zobowiązane do jego zapłaty lub na podstawie ugody zawartej pomiędzy uprawnionym do zachowku a zobowiązany do jego zapłaty. W tym przypadku dla ważności takiego zrzeczenia się zachowku nie jest wymagana forma aktu notarialnego i można to zrobić w zwykłej formie pisemnej.

Zrzeczenie się zachowku a dziedziczenie.
Warto odróżnić zrzeczenie się zachowku od zrzeczenia się dziedziczenia – są to dwie różne instytucje.
Zrzeczenie się dziedziczenia powoduje, że dana osoba nie będzie dziedziczyć w ogóle. Zrzeczenie się zachowku dotyczy tylko prawa do roszczenia pieniężnego – osoba nadal może dziedziczyć, jeśli zostanie powołana do spadku.

Zrzeczenie się zachowku to skuteczny sposób na uporządkowanie spraw majątkowych jeszcze za życia spadkodawcy. To poważna decyzja, która wywołuje dalekosiężne skutki prawne. Może pomóc w uporządkowaniu spraw majątkowych i zapobiec sporom w przyszłości, jednak wymaga przemyślenia i odpowiedniego przygotowania.