Wielu moich klientów pozostaje w związku konkubenckim i boryka się z szeregiem problemów. Postanowiłam w skrócie nakreślić ich sytuację prawną , która mimo wielu zalet takiego związku – jest nie do pozazdroszczenia zwłaszcza w przypadku rozpadu związku lub śmierci partnera. Instytucja konkubinatu nie może regulować wszystkich aspektów życia w związku z drugim człowiekiem. Wynika to z jego istoty, jest to bowiem związek nieformalny. Umożliwia on jednak większą swobodę i niezależność partnerów. Z drugiej zaś strony odbiera szereg uprawnień, które przysługują w związku małżeńskim. Ma on więc swoje plusy i minusy a każdy ma prawo wybrać to, co bardziej mu odpowiada. I to jest dobre. Mimo to warto znać wszystkie prawne wady i zalety, aby tak ważne życiowe decyzje podejmować w pełni świadomie. „ Konkubinat jest prawnie nieuregulowaną trwałą wspólnotą życiową mężczyzny i kobiety.” Definicja ta pochodzi z orzecznictwa Sądu Najwyższego (SN II CKN 485/97). Oznacza to, że podstawową cechą odróżniającą związek konkubencki od małżeńskiego jest brak jego sformalizowania.

Co z tego wynika?

1/Przede wszystkim brak uprawnienia do dziedziczenia ustawowego . W przypadku śmierci jednej ze stron konkubinatu, druga nie ma prawa na podstawie przepisów kodeksu cywilnego (który reguluje instytucję spadków), do dziedziczenia jego majątku. Wyjątkiem jest tu, oczywiście sytuacja w której został sporządzony testament (w sposób odpowiadający jednej z form testowania).

2/We wspomnianym wyroku, sąd wskazał że cechą charakterystyczną takiego związku jest wspólne zamieszkiwanie oraz „życie jak w małżeństwie”. Jak zatem odnosi się ustawodawca do rodzicielstwa osób pozostających w związku nieformalnym? Nie ma tu wielu różnic. Wynika to z faktu, że władza rodzicielska oraz inne uprawnienia i obowiązki względem dziecka nie wynikają z zawarcia związku, a z faktu zostania rodzicem. Brak tu jest jednak domniemania ojcostwa . W przypadku związku małżeńskiego za ojca dziecka z mocy prawa uznaje się męża matki. W konkubinacie musi dojść do uznania ojcostwa.

3/Pozostając przy zagadnieniach z zakresu prawa rodzinnego. Osoby będące w związku konkubenckim nie mają prawa do roszczeń alimentacyjnych względem swojego partnera. W przeciwieństwie do osób żyjących w małżeństwie.

4/Istotną kwestią jest również wspólnota majątkowa , która w przypadku konkubinatu nie istnieje. Zgodny jest również pogląd o niemożliwości analogicznego stosowania przepisów o małżeńskiej wspólnocie majątkowej. Nie oznacza to jednak, że jest to sytuacja bez wyjścia. Konkubenci mogą bowiem uregulować sprawy majątkowe na podstawie przepisów kodeksu cywilnego ( współwłasność w częściach ułamkowych ) .

5/Ponieważ Sąd Najwyższy w swoim orzeczeniu wymieniając elementy niezbędne do powstania konkubinatu zwrócił uwagę na konieczność „wspólnego prowadzenia gospodarstwa domowego”, należy zwrócić uwagę na regulację prawa podatkowego . Konkubenci nie mogą składać wspólnego, rocznego zeznania podatkowego, mimo to według ordynacji podatkowej mogą odpowiadać za zaległości podatkowe solidarnie.

6/A co w przypadku choroby jednego z konkubentów? Według ustawy o prawach pacjenta oraz ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty prawo do informacji o stanie zdrowia pacjenta przysługują również osobom bliskim, a za takie według ustawy uważa się osoby pozostające we wspólnym pożyciu. Konkubent może również być obecny przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych.

7/Istotne jest również uprawnienie wynikające ze związku konkubenckiego, jakie przysługuje podczas procesu karnego . Ustawa mówi bowiem, że osoba najbliższa dla oskarżonego ma prawo odmówić składania zeznań. Prawo takie nie przysługuje jednak w postępowaniu cywilnym. Mimo to prawo cywilne również przyznaje konkubentom pewne uprawnienia. Na przykład prawo do renty z art. 446 §2 k. c. czy też możliwość zastrzeżenia prawa dożywocia na rzecz konkubenta zgodnie z art. 908 § 3 k.c.

Aby dowiedzieć się więcej zapraszam do kancelarii – na szereg problemów można znależć rozwiązanie .

                                                                                                                            Adwokat Ewa Mikulska